HÜR b. YÛSUF

Hakkındaki ilk bilgilere, eniştesi Emevî Halifesi Hişâm b. Abdülmelik tarafından 3 Zilhicce 105 (2 Mayıs 724) tarihinde Mısır’a vali tayin edilmesi dolayısıyla rastlanmaktadır. Görevine başladığında Mısır’ın haraç âmili Ubeydullah b. Habhâb, sâhibüşşurtası Hafs b. Velîd idi. Hür b. Yûsuf ikisini de yerinde bırakmış ve bölgeyi oradan ayrılmasına kadar onlarla birlikte yönetmiştir.

Mısır valiliğinde ilk yılı olaysız geçen Hür b. Yûsuf ikinci yılında Kıptîler’in isyanı ile karşılaştı. Haraç âmili Ubeydullah b. Habhâb, Halife Hişâm’a yazdığı bir mektupta toprakların veriminin arttığını bildirmiş ve Kıptîler’den alınan verginin arttırılmasını talep etmişti. Hişâm’ın bu teklif doğrultusunda her dinara bir kırat zam yapması üzerine Benâ, Sâ, Semennûd, Tenû, Tümey, Kurbayt, Turâbiye ve Havfüşşarkî bölgelerindeki bütün Kıptîler ayaklandılar. Hür b. Yûsuf hemen bir ordu gönderdiyse de aylarca süren savaşlarda her iki taraftan pek çok insanın hayatını kaybetmesine rağmen bir sonuç alamadı. Bunun üzerine bizzat kendisi Fustat’tan Dimyat’a geçerek bölgede üç ay kadar savaşıp isyanı bastırdı ve burada sükûneti sağlayacak bir birlik görevlendirdikten sonra yerine Hafs b. Velîd’i bırakarak bilgi vermek üzere Dımaşk’a halifenin yanına gitti.

Mısır’ın imar işlerine büyük önem veren Hür b. Yûsuf, Nil nehrinin sularının çekildiğini ve çevresinde hiç kimseye ait olmayan yeni toprakların ortaya çıktığını görünce hem Nil nehrini hem de toprağı ıslah etmiş ve bu topraklarda bir çarşı yaptırarak inşası bir yılda tamamlanan bu çarşıya “Kaysâriyyetü Hişâm” adını koymuştur. Fakat bu sırada haraç âmili Ubeydullah b. Habhâb ile arası açılmış ve onun kendisini Halife Hişâm’a şikâyet etmesi üzerine üç yıl kadar sürdürdüğü görevinden alınarak yerine Sâhibüşşurta Hafs b. Velîd getirilmiştir (Zilkade 108 / Mart 727).

Mısır’dan sonra Musul valiliğine tayin edilen Hür b. Yûsuf’un burada da imar faaliyetlerini sürdürdüğü görülmektedir. Önce “Dârülmenkûşe” ismiyle anılan, çeşitli renklerde mermer ve Hindistan menşeli kıymetli ağaçlarla tezyin ettirdiği bir köşk yaptırmış, arkasından Dicle nehrinin sularını kanallar açtırmak suretiyle Musul’a akıtıp şehrin hayatına canlılık getirmiştir. 8 milyon dirhem harcayıp birçok sanatkâr ve mühendis çalıştırarak açtırdığı kanallar boyunca ağaçlar diktirmiş, şehrin merkezine doğru uzayıp giden ve “şâriünnehr” diye anılan yollar yaptırmıştır.

Daha çok imar faaliyetleriyle tanınan, hayır sahibi, cömert ve cesur bir kumandan olan Hür b. Yûsuf Musul valisi iken vefat etmiş ve yerine Halife Hişâm tarafından oğlu Yahyâ getirilmiştir. Diğer oğlu Seleme ise meşhur bir şairdi ve şehir hayatı yerine çölde yaşamayı seçmişti.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 495 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.