HÜSEYİN AHMED

22 Eylül 1952’de Gädam Ančaro’da (Wallo, Etiyopya) doğdu. İlk eğitimini köyünde aldı, orta öğrenimini Dase’de tamamladı. Ardından Adisababa Üniversitesi’nde tarih öğrenimi gördü. Burada Walda Aargay ve Taddasa Tammerat gibi tarihçilerden faydalandı. Üniversite tahsili esnasında Etiyopya’da İslâm’la ilgilenmeye başladı. İbn Haldûn üzerine çalışmalar yaptı. 1977’de hazırladığı lisans bitirme tezi olan Some Problems of the Gabra Sellase Chronicle adlı çalışmasında (Adisababa Üniversitesi Tarih Bölümü) bölge tarihi açısından önemli bir el yazmasıyla ilgili problemleri ortaya koydu. 1978’de Adisababa Üniversitesi’nde öğretim görevlisi olarak vazifeye başladı.

1980’de tarih alanında lisans üstü öğrenim görmek üzere Birmingham Üniversitesi’ne gitti. Yüksek lisans tezi olan The Chronicle of Shawa: A Partial Translation and Annotation (University of Birmingham Centre of West African Studies, 1985) bölge tarihi bakımından önemli bir yazmanın kısmî tercümesidir. Wallo bölgesinde bulunan, daha önce hiç incelenmemiş İslâmî el yazmalarına dayanarak Birmingham Üniversitesi’nde P. F. Moraes de Farias danışmanlığında hazırladığı doktora tezini 1985’te tamamladı (Clerics, Traders and Chiefs: A Historical Study of Islam in Wallo [Ethiopia] with Special Emphasis on the Nineteenth Century). Tez daha sonra Islam in Nineteenth Century Wallo, Ethiopia. Revival, Reform and Reaction adıyla yayımlandı (Leiden-Boston-Köln 2001). Bu eser XIX. yüzyılda Wallo’da İslâmiyet konusunda yapılan ilk tarih çalışmasıdır. Ardından ülkesine dönen Hüseyin Ahmed ölümüne kadar üniversitenin her kademesinde görev yaptı. 2002’de profesörlüğe yükseltildi.

Hüseyin Ahmed, İngiltere dönüşünden sonra bütün çalışmalarını Etiyopya’da İslâm üzerine yoğunlaştırdı. Onun eserleri ülkede İslâm tarihi incelemeleri bakımından bir dönüm noktası oluşturur. 1982’de yaptığı çalışmayı (“Ethiopian Islam: A Review of Sources”, Ethnography and History in Ethiopian Studies, Addis Ababa, Institute of Ethiopian Studies, 1982) yayımlamasının ardından vefatına kadar bölgede incelenmemiş olan İslâm kültürüyle ilgili araştırmalar gerçekleştirdi. Daha önce yapılan çalışmalar genelde Etiyopya’da Hıristiyanlık’la ilgiliydi. Wallo bölgesindeki mahallî İslâmî yazmaların yanı sıra sözlü rivayetleri de bir araya getirmesi onun bu alandaki en önemli hizmetlerindendir. Bu arada Etiyopya’da müslümanların ziyaret ettiği velîlerin türbelerindeki el yazmalarını keşfederek değerlendirdi, bölgede modern İslâmî gelişmeleri izleyip gazete ve dergilerde yazılar kaleme aldı. Ayrıca Etiyopya’da İslâm’la ilgili pek çok kitapta bölüm yazarı olan Hüseyin Ahmed 7 Haziran 2009’da Adisababa’da vefat etti.

Hüseyin Ahmed’in bazı makaleleri şunlardır: “The Historiography of Islam in Ethiopia” (Journal of Islamic Studies, III/1 [Oxford 1992], s. 15-46); “Trends and Issues in the History of Islam in Ethiopia” (Islam in Africa: Proceedings of the Islam in Africa Conference, ed. Nur Alkali v.dğr., Ibadan 1993, s. 205-220); “Islam and Islamic Discourse in Ethiopia (1973-1993)” (New Trends in Ethiopian Studies: Papers of the 12th International Conference of Ethiopian Studies, ed. Harold G. Marcus, Lawrenceville 1994, I, 775-801); “Islamic Literature and Religious Revival in Ethiopia (1991-1994)” (Islam et sociétés au sud du Sahara, XII [Paris 1998], s. 89-108); “Reflections on Historical and Contemporary Islam in Ethiopia and Somalia: a Comparative and Contrastive Overview” (Journal of Ethiopian Studies, XL/1-2 [Addis Ababa 2007], s. 261-276); “Waqf-land in Nineteenth-Century Wällo (Ethiopia)” (Land, Literacy and the State in Sudanic Africa, ed. Donald Crummey, Trenton / Asmara 2005, s. 241-250); “The State and Islam in Ethiopia, 850-1995 A.D.” (Islamic Civilisation in Eastern Africa, ed. Abdu B.K. Kasozi and Sadik Ünay, Istanbul 2006, s. 39-60); “Coexistence and/or Confrontation?: Towards a Reappraisal of Christian-Muslim Encounter in Contemporary Ethiopia” (Journal of Religion in Africa, XXXVI/1 [Leiden 2006], s. 4-22) (diğer çalışmaları için bk. Gori, s. 217-221).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 569-570 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.