https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-abdurrezzak
1075 (1664) yılında Dımaşk’ta doğdu. Dönemin meşhur âlimlerinden Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî’nin talebesi olup hocası eserinde seyahatleri sırasında onunla yaptığı yazışmalardan söz eder (el-Ḥaḳīḳa ve’l-mecâz, s. 130, 132, 208). Hocaları arasında Ebü’l-Mevâhib b. Abdülbâkī el-Hanbelî, Muhammed b. Ali b. Muhammed el-Kâmilî, Abdullah b. Zeynüddin el-Ömerî el-Aclûnî gibi simalar bulunmaktadır. Kaynaklar İbn Abdürrezzâk’ın ferâiz, fıkıh ve edebiyat alanında yetişkin bir âlim olduğunu belirtir. Dımaşk’taki Sinan Paşa Camii’nde hatiplik görevinde bulunan İbn Abdürrezzâk bu şehirde vefat etti.
Eserleri. 1. Ḥadâʾiḳu’l-inʿâm fî feżâʾili’ş-Şâm. Şam tarihi hakkında olup Yûsuf Büdeyvî tarafından neşredilmiştir (Beyrut 1410/1989). Ali b. Ebû Bekir el-Herevî, Zekeriyyâ el-Kazvînî, İbnü’l-Verdî, İbn Şâkir el-Kütübî gibi tarihçilerin çalışmalarından faydalanılarak kaleme alınan eser, Şam’a dair şiirlere ayırdığı bölümle bu alandaki literatür arasında önemli bir yere sahiptir.
2. Ḳalâʾidü’l-manẓûm fî münteḳā ferâʾiżi’l-ʿulûm. İbrâhim el-Halebî’nin fıkha dair meşhur eseri Mülteḳa’l-ebḥur’un ferâizle ilgili bölümünün manzum şeklidir. 1129’da (1717) yaklaşık 400 beyit olarak yazılan eserin Kahire Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye’de bir nüshası bulunmaktadır (Fihrisü kütübi’l-ʿArabiyye, I, 464). İbn Âbidîn bu eseri er-Raḥîḳu’l-maḫtûm şerḥu Ḳalâʾidi’l-manẓûm adıyla şerhetmiş ve şerh önce ayrı olarak (Dımaşk 1302), daha sonra da İbn Âbidîn’in diğer bazı risâleleriyle birlikte (Mecmûʿatü resâʾili İbn ʿÂbidîn, İstanbul 1325, II, 185-260) yayımlanmıştır.
3. Nes̱rü leʾâli’l-mefhûm şerḥu Ḳalâʾidi’l-manẓûm. Müellifin bir önceki eserine yazdığı şerhtir.
4. Mefâtîḥu’l-esrâr ve levâʾiḥu’l-efkâr. Şemseddin Muhammed b. Abdullah et-Timurtaşî’nin fıkha dair Tenvîrü’l-ebṣâr’ına Alâeddin el-Haskefî’nin yazdığı ed-Dürrü’l-muḫtâr adlı şerh üzerine yapılmış bir hâşiye çalışması olup tamamlanmamıştır; “Kitâbü’ṣ-Ṣalât”ın sonuna kadarki kısımla “Kitâbü’n-Nikâḥ”tan bazı bölümleri ihtiva eder. Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye’de Silkü’n-naḍḍâr şerḥu’d-Dürri’l-muḫtâr adıyla kayıtlı bulunan (nr. 6662) ve İbn Abdürrezzâk’a nisbet edilen nüsha Mefâtîḥu’l-esrâr ile aynı eser olmalıdır (M. Mutî‘ el-Hâfız, I, 416).
Bazı kaynaklarda İbn Abdürrezzâk’ın Dîvânü şiʿr ve Dîvânü’l-ḫuṭab adlı iki eseri daha zikredilmektedir. Muhibbî ve Murâdî de onun şiirinden ve ona nazîre olarak yazılan çeşitli şiirlerden örneklere genişçe yer vermektedir.
BİBLİYOGRAFYA
Muhibbî, Ẕeylü Nefḥati’r-Reyḥâne, s. 42, 43, 166-169, 206-227, 265, 292, 331-332, 419, 437-438.
Abdülganî b. İsmâil en-Nablusî, el-Ḥaḳīḳa ve’l-mecâz fi’r-riḥle ilâ bilâdi’ş-Şâm ve Mıṣr ve’l-Ḥicâz (nşr. Ahmed Abdülmecîd Herîdî), Kahire 1986, s. 130, 132, 208.
Murâdî, Silkü’d-dürer, I, 35; II, 266-274; III, 28.
Ahlwardt, Verzeichniss, VII, 224.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 552.
Îżâḥu’l-meknûn, I, 484; II, 239, 520.
Fihrisü kütübi’l-ʿArabiyyeti’l-mevcûde bi-Dâri’l-Kütübi’l-Mıṣriyye, Kahire 1345/1926, I, 464.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 409.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, V, 111-112.
Selâhaddin el-Müneccid, el-Müʾerriḫûne’d-Dımaşḳıyyûn fi’l-ʿahdi’l-ʿOs̱mânî ve âs̱âruhüm, Beyrut 1964, s. 96-97.
a.mlf., Muʿcemü’l-müʾerriḫîne’d-Dımaşḳıyyîn, Beyrut 1398/1978, s. 338.
M. Mutî‘ el-Hâfız, Fihrisü maḫṭûṭâti Dâri’l-kütübi’ẓ-Ẓâhiriyye: el-Fıḳhü’l-Ḥanefî, Dımaşk 1401/1980, I, 351-352, 416-417.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), III, 293.
Ahmet Özel, Hanefi Fıkıh Âlimleri, Ankara 1990, s. 141-142.
