https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-kiran
1172’de (1758) doğdu. Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. İbn Sûde et-Tâvüdî, Muhammed b. Hasan el-Bennânî, Abdülkādir İbn Şakrûn, Cessûs ve Muhammed el-Hevvârî’den ders aldı. Yetiştirdiği öğrenciler arasında Ebü’l-Feyz Hamdûn İbnü’l-Hâc, Ebü’l-Abbas İbn Acîbe et-Tıtvânî, Abdülkādir b. Ahmed el-Kûhin el-Fâsî ve Muhammed et-Tihâmî el-Bûrî sayılabilir. Dönemin Fas hükümdarı Mevlây Süleyman kendisine büyük bir ilgi göstermiş, derslerinde bulunmuş ve zaman zaman fikirlerine başvurmuştur. İbn Kîrân 17 Muharrem 1227 (1 Şubat 1812) tarihinde Fas’ta vefat etti ve Ravzatülulemâ Kabristanı’nda Vezir Muhammed b. Abdülvehhâb el-Gassânî’nin mezarı yakınına defnedildi.
Eserleri. 1. Ḥâşiye ʿalâ Evḍaḥi’l-mesâlik. İbn Mâlik et-Tâî’nin Arap gramerine dair el-Elfiyye adlı manzum eserine İbn Hişâm en-Nahvî tarafından yazılan şerhin hâşiyesidir (Fas 1315).
2. Manẓûme fi’l-mecâz ve’l-istiʿâre (Fas 1317). Talebesi Bûrî’nin bu esere yazdığı şerh üzerine Muhammed b. Muhammed el-Vezzânî bir hâşiye kaleme almıştır (Fas, ts.).
3. Şerḥu Elfiyyeti’l-ʿIrâḳī fi’s-sîre. Hâfız Zeynüddin el-Irâkī’nin eserinin şerhidir (Rabat, el-Hizânetü’l-âmme, nr. 559).
4. Şerḥu’l-Mürşidi’l-muʿîn. İbn Âşir el-Fâsî’nin el-Mürşidü’l-muʿîn ʿale’ż-żarûrî min ʿulûmi’d-dîn adlı eserinin şerhidir (Fas 1296, 1311).
5. Risâle fî defʿi vaṣmeti’ş-şirk ʿan cumhûri müslimi’l-ʿaṣr (Mektebetü Câmii’z-Zeytûne [Tunus], nr. 1434/3).
6. Risâle fi’l-elġāz (Rabat, el-Hizânetü’l-âmme, nr. 657/d).
7. Şerḥu’l-Ḫarîde fi’l-manṭıḳ. Öğrencilerinden Ebü’l-Feyz Hamdûn İbnü’l-Hâcc’ın manzum eserinin şerhi olup İbnü’l-Hâcc’ın oğlu Muhammed’in yazdığı diğer şerhle birlikte basılmıştır (Fas 1326).
8. Şerḥu’l-Erbaʿîne ḥadîs̱en. Nevevî’nin eserindeki son on hadise yazdığı şerh olup diğer otuz hadisin onar tanesini de üç ayrı âlim şerhetmiştir (Fas, ts.).
9. Urcûze fi’l-istiʿâre (Fas 1310). Esere Muhammed b. Muhammed b. Abdülkādir Bennânî (Fas, ts.) ve Muhammed Bûrî (Fas, ts.) birer şerh yazmış, Bûrî’nin şerhi üzerine de Ebü’l-Abbas İbnü’l-Hayyât bir hâşiye kaleme almıştır (Fas 1316, 1324).
10. ʿİḳdü nefâʾisi’l-leʾâl fî taḥrîki’l-himemi’l-ʿavâlî ile’s-sümüv ilâ merâtibi’l-kemâl (Fas, ts.).
11. Taḳyîdün ʿacîb ve taḥrîrün ġarîb fi’l-farḳ beyne ismi’l-cins ve ʿalemi’l-cins ... (Fas, ts.).
12. Şuʿabü’l-îmân (Fas, ts.).
13. Menâsikü’l-ḥac (Fas, ts.).
İbn Kîrân’ın, müminlere nasihatlerin yer aldığı küçük bir risâlesi (Rabat, el-Hizânetü’l-âmme, nr. K 1072) ve bazı sûrelerin tefsirinden (Rabat, el-Hizânetü’l-âmme, nr. K 1379, 1673, 2534) başka Salâtü’l-Meşîşiyye’ye, el-Ḥikemü’l-ʿAṭâʾiyye’ye ve İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn’in ilim ve iman kitaplarına birer şerhle diğer bazı eserler yazdığı da kaynaklarda zikredilmektedir (bk. İbn Sûde, VII, 2487).
BİBLİYOGRAFYA
Muhammed b. Ca‘fer el-Kettânî, Selvetü’l-enfâs, Fas 1316, III, 2 vd.
Mahlûf, Şeceretü’n-nûr, s. 376.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 873.
Muhammed Dâvûd, Târîḫu Tıṭvân, Tıtvân 1379/1959, VI, 199, 200, 215.
Abdullah Kennûn, en-Nübûġu’l-Maġribî fi’l-edebi’l-ʿArabî, Beyrut 1395/1975, I, 304.
Abbas b. İbrâhim, el-İʿlâm, III, 118, 129.
Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 84, 292, 466, 490; II, 854, 981, 1152.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), VI, 178.
Fevzî Abdürrezzâk, el-Maṭbûʿâtü’l-ḥaceriyye fi’l-Maġrib, Rabat 1406/1986, s. 32, 36, 46, 47, 51, 61, 66, 68, 73, 75, 86, 107, 108, 110, 124-125, 192, 196, 197, 198.
Sıddîk b. el-Arabî, Fihrisü maḫṭûṭâti Ḫizâneti İbn Yûsuf bi-Merrâküş, Beyrut 1414/1994, s. 272.
Abdüsselâm b. Abdülkādir İbn Sûde, İtḥâfü’l-mütâliʿ bi-vefeyâti aʿlâmi’l-ḳarni’s̱-s̱âlis̱ ʿaşer ve’r-râbiʿ (Mevsûʿatü aʿlâmi’l-Maġrib içinde, nşr. Muhammed Haccî), Beyrut 1417/1996, VII, 2487.
Bustânî, DM, III, 484.
“Ibn Kīrān”, EI2 Suppl. (İng.), s. 390-391.
