İBNÜ’l-BÂZİŞ, Ebû Ca‘fer

Rebîülevvel 491’de (Şubat 1098) Gırnata’da (Granada) doğdu. Aslen Ceyyânlı (Jaén) bir aileden olup babası gibi o da ailenin lakabı olan Bâziş’e nisbetle İbnü’l-Bâziş diye meşhur oldu. Yetişme döneminde çevredeki bazı ilim merkezlerine seyahatler yapmakla birlikte hayatı Gırnata’da geçti. Henüz yedi yaşında iken, kıraat ilminde ilk hocası olan babası Ebü’l-Hasan İbnü’l-Bâziş’ten İmam Nâfi‘in râvisi Kālûn’un rivayeti üzerine dört hatim indirdi (el-İḳnâʿ, I, 60). Bu arada Kur’an’ı ezberledi ve babasından fıkıh başta olmak üzere çeşitli ilimlerde faydalandı. Kurtuba’da (Córdoba) Ebü’l-Kāsım Halef b. İbrâhim b. Nehhâs, İşbîliye’de (Sevilla) Ebû Bekir Ayyâş b. Halef ve Ebü’l-Hasan Şüreyh b. Muhammed er-Ruaynî’den kıraat okudu. Hocaları arasında Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed el-Ceyyânî, Ebü’l-Kāsım Fazlullah b. Muhammed el-Ensârî gibi âlimler de bulunmaktadır. Kıraat ilminde 300 tariki öğrenerek uzmanlaştı (a.g.e., I, 123). Ebû Ali el-Gassânî ve Ebû Ali es-Sadefî’den icâzet aldı. Ebû Ca‘fer Ahmed b. Ali b. Hakem el-Gırnâtî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed el-Hacrî, Ebû Hâlid Yezîd b. Muhammed b. Yezîd b. Rifâa el-Lahmî ve kendi oğlu Ebû Muhammed Abdülmün‘im gibi şahsiyetler onun talebelerinden bazılarıdır.

Fıkıh, hadis, cerh ve ta‘dîl, dil ve edebiyat gibi alanlarda da kendini yetiştiren İbnü’l-Bâziş kıraat konusuna özel bir ilgi gösterdi ve bu alanda derinleşerek zamanın önde gelen âlimleri arasında yer aldı. İbnü’z-Zübeyr es-Sekafî, kıraat tariklerini ondan daha titiz bir şekilde ele alan ve bu konuda daha isabetli seçim yapan bir âlim bulunmadığını söylerken (İbnü’l-Hatîb, I, 195) Zehebî Arap dilinde de önde olduğunu, İbnü’l-Cezerî ise aynı zamanda sika bir muhaddis sayıldığını zikretmiştir. Öğretim ve telif çalışmaları yanında Gırnata hatipliği görevini de yürüten İbnü’l-Bâziş 2 Cemâziyelâhir 540’ta (20 Kasım 1145) Gırnata’da vefat etti. Ölüm tarihi 542 olarak da kaydedilmiştir.

Eserleri. 1. el-İḳnâʿ fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ. Müellifin belirttiğine göre (el-İḳnâʿ, I, 48 vd.) Mekkî b. Ebû Tâlib’in et-Tebṣıra fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ ve Ebû Amr ed-Dânî’nin et-Teysîr fi’l-ḳırâʾâti’s-sebʿ adlı kitapları esas alınarak yapılmış bir çalışma olup Abdülmecîd Katâmiş’in tahkikiyle iki cilt halinde neşredilmiştir (Dımaşk 1403). İbnü’l-Bâziş eserine yeni bablar eklemiş, yer yer şerhler yapmış ve ona yeni bir düzen vermiştir.

2. eṭ-Ṭuruḳu’l-mütedâvele. İbnü’l-Hatîb’in övgü ile sözünü ettiği bu çalışma müellifin vefatı sebebiyle tamamlanamamıştır.

3. Kitâbü’t-Tekbîr. Müellif bu kitabından el-İḳnâʿ adlı eserinde bahsetmektedir (II, 819).

4. el-Fihris. İbn Hayr’ın zikrettiği bu eserde müellif babasının şeyhlerini bir araya getirmiştir.

5. el-Ġāye fi’l-ḳırâʾât ʿalâ ṭarîḳı İbn Mihrân.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1999 yılında İstanbul’da basılan 20. cildinde, 527-528 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.