https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnus-sumne
Sicilya’da Kelbî hâkimiyetinin sona ermesinin ardından adada iktidarı ele geçiren müslüman kumandanlardan biridir. 445 (1053) yılında son Kelbî emîri Hasan es-Samsâm’ın azli üzerine Sicilya çeşitli emirliklere bölünmüştü. Emîr Abdullah b. Menkūd Marsâlâ, Mâzerâ, Şâkka’yı (Sciacca) ve batı tarafındaki ovaları, İbnü’l-Havvâs lakabıyla tanınan kumandan Ali b. Ni‘me ise Kasrıyâne (Castrogiovanni), Circent (Girgenti) ve Kasrülcedîd’i (Castronova), İbnü’l-Miklâtî de Katâniye (Catane) şehrini hâkimiyetleri altına aldılar. İbnü’s-Sümne, 444-451 (1053-1059) yıllarında adanın doğu sahilindeki Sarakūse’yi (Syracuse) ele geçirdi ve İbnü’l-Miklâtî’nin üzerine yürüyerek Katâniye’yi hâkimiyeti altına aldı. Meydana gelen çarpışmada İbnü’l-Miklâtî’nin ölmesi üzerine İbnü’s-Sümne onun dul kalan eşi Meymûne ile evlendi. Meymûne, Kasrıyâne’ye hâkim olan kumandan İbnü’l-Havvâs’ın kız kardeşiydi. İbnü’s-Sümne, daha sonra İbn Menkūd’u da yenerek onun hâkimiyetindeki yerleri de ele geçirdi. Kādir-Billâh lakabıyla Belerm’de (Palermo) kendi adına hutbe okuttu.
Eşiyle arasında çıkan bir mesele yüzünden İbnü’s-Sümne kayınbiraderi İbnü’l-Havvâs ile karşı karşıya geldi ve iki kumandan adanın hâkimiyeti konusunda mücadele etmeye başladı. İbnü’l-Havvâs’ı kuşatan İbnü’s-Sümne, yenilince onu gayri müslimlerle birlikte hareket ederek dize getirmeye karar verdi. Müslüman tarihçilere göre Sicilya adasının tamamının, Avrupa kaynaklarına göre ise bir kısmının hâkimiyetini, kendisine yardım etmelerine karşılık İtalya’nın güneyindeki Normanlar’a teklif etti. Oğullarından birini de rehin olarak onlara gönderdi. İbnü’s-Sümne’nin bu şekilde davranmasının sebebi, Normanlar’ın adada hâkimiyet kurduktan sonra adayı ona teslim edeceklerini sanmasıydı. Sicilya’daki müslüman varlığını kendilerinin İtalya’daki varlıkları açısından bir tehlike olarak gören ve adanın verimli topraklarında gözleri olan Normanlar bu teklifi adanın işgali için bir fırsat kabul ettiler. Kont I. Ruggero 453 (1061) yılının Şubat ayında Messîne’ye hücum etti, ancak hezimete uğrayarak geri çekildi; İbnü’s-Sümne de Katâniye’ye sığınmak zorunda kaldı. Normanlar birkaç ay sonra yaptıkları saldırıda Messîne şehrini ele geçirdiler. İbnü’l-Havvâs’ı Kasrıyâne şehrinde kuşattılarsa da ele geçirmeye muvaffak olamadılar. Bununla birlikte birçok yerleşim yerini zaptettiler ve çok sayıda müslümanı esir aldılar; müslümanların birçoğu da hayatını kaybetti. Bölgede yaşayan hıristiyan halk ise Normanlar’ın idaresi altına girdi. Düşmanlarına boyun eğdirmek için saldırılarına devam eden İbnü’s-Sümne bir çarpışma sırasında öldürüldü.
BİBLİYOGRAFYA
İbnü’l-Esîr, el-Kâmil, X,196 vd.
Michele Âmârî, el-Mektebetü’l-ʿArabiyyetü’ṣ-Ṣıḳılliye, Leipzig 1857, I, 275-276, 484-485.
F. Chalandon, Histoire de la domination normande en Italie et en Sicile, Paris 1907.
İhsan Abbas, el-ʿArab fî Ṣıḳılliye, Beyrut 1975, s. 48-49.
Aziz Ahmad, A History of Islamic Sicily, Edinburgh 1975, s. 36-37, 49-50.
a.mlf., Târîḫu Ṣıḳılliyeti’l-İslâmiyye (trc. Emîn Tevfîk et-Tayyibî), Trablusgarp 1399/1980, s. 43-44, 59-63.
Ahmed Tevfîk Medenî, el-Müslimûn fî cezîreti Ṣıḳılliye ve Cenûbi Îṭalyâ, [baskı yeri ve tarihi yok] (eş-Şerîketü’l-vataniyye), s. 156.
U. Rizzitano, “Ibn Ḥawwās”, EI2 (İng.), III, 788.
a.mlf., “Ibn al-Tumna”, a.e., III, 956.
R. Traini, “Ṣıḳilliya”, a.e., IX, 585.
Fikret Işıltan, “Sicilya”, İA, X, 595.
Muhammed Âsaf Fikret, “İbn S̱ümne”, DMBİ, III, 194-195.
