İNBÂHÜ’r-RUVÂT

Tam adı İnbâhü’r-ruvât ʿalâ enbâhi’n-nüḥât olan eserin adını müellif bir başka kitabında (İḫbârü’l-ʿulemâʾ, s. 113) Kitâbü’n-Nüḥât olarak zikretmiştir. Eserin adı Aḫbârü’n-nüḥât (Yâkūt, XII, 46), Târîḫu’n-nüḥât (Süyûtî, II, 212) olarak da kaydedilmektedir. Kitabın telif tarihi kesin biçimde bilinmemekteyse de Yâkūt el-Hamevî’nin (ö. 626/1229) zikrettiğine göre onun vefatından önce yazılmış olmalıdır. Alfabetik düzenlenen eserde, esas itibariyle Hz. Ali’den başlayıp nahiv ilminin kurucusu kabul edilen Ebü’l-Esved ed-Düelî ve ondan sonra VII. (XIII.) yüzyılın ortalarına kadar nahiv ve lugat konularında kitap yazan, ders veren ve bu alanlarda rivayetleri bulunan kişilerin biyografileri yer almakla birlikte kıraat, fıkıh, hadis, kelâm, tasavvuf, aruz, tarih ve astronomi-astroloji âlimleriyle edip, kâtip ve şairlerin hayatına dair bilgilerle biyografi sayısı bine yaklaşmıştır.

İnbâhü’r-ruvât’ta tabakat, siyer, tarih gibi konulara dair yirmiden fazla kaynaktan faydalanılmıştır. Müellifin Kahire, İskenderiye ve Kıft’taki hocalarından aldığı bilgilerle Mısır-Suriye arasında yaptığı yolculuklardaki müşahedeleri ve Halep’te Eyyûbîler’in veziri olarak görev yaparken çeşitli ülkelerden kendisine gelen mektuplardan edindiği bilgilerin kitapta önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Eser, başka kaynaklarda bulunmayan bazı bilgileri ve günümüze ulaşmamış kitaplardan nakilleri de içermektedir. Müellif söz konusu ettiği şahıslara dair bilgi ve rivayetleri değerlendirip eleştirmiş, özellikle çağdaşları ve bunların eserleri hakkında görüşlerini belirtmiştir. İnbâhü’r-ruvât Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim tarafından neşredilmiştir (I-III, Kahire 1369-1374/1950-1955; IV, 1393/1973; I-IV, Kahire 1406/1986). Nâşir, I. cilde, müellifin hayatı ve eserleriyle İnbâhü’r-ruvât’ın nüshaları hakkında bilgi veren uzunca bir giriş eklemiştir (s. 5-34).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2000 yılında İstanbul’da basılan 22. cildinde, 268-269 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.