KALÂNİSÎ, Muhammed b. Hüseyin - TDV İslâm Ansiklopedisi

KALÂNİSÎ, Muhammed b. Hüseyin

محمّد بن الحسين القلانسي
Müellif: MEHMET ALİ SARI
KALÂNİSÎ, Muhammed b. Hüseyin
Müellif: MEHMET ALİ SARI
Web Sitesi: TDV İslâm Ansiklopedisi
Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
Baskı Tarihi: 2001
Erişim Tarihi: 03.12.2024
Web Adresi:
https://islamansiklopedisi.org.tr/kalanisi-muhammed-b-huseyin
MEHMET ALİ SARI, "KALÂNİSÎ, Muhammed b. Hüseyin", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/kalanisi-muhammed-b-huseyin (03.12.2024).
Kopyalama metni

435 (1043) yılında Vâsıt’ta doğdu. Kalânisî nisbesine dayanarak onun veya atalarından birinin külâh işiyle ilgilendiği söylenebilir. İbnü’l-Cevzî el-Muntaẓam’da (XVIII, 247) kendisini ayrıca Mısrî nisbesiyle anmışsa da eserin bir başka nüshasında kelimenin Mukrî olduğu belirtildiğine göre doğrusu bu olmalıdır.

Kalânisî, nahiv ve kıraat âlimi Gulâmü’l-Herrâs Ebû Ali Hasan b. Kāsım’dan sahih ve şâz kıraatleri tahsil etti. Ebü’l-Kāsım el-Hüzelî’den el-Kâmil fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr adlı eserini okudu. Ebû İshak eş-Şîrâzî’den fıkıh dersleri aldı. 461’de (1069) Bağdat’a giderek Ebû Ca‘fer İbnü’l-Müslime, Abdüssamed b. Me’mûn ve Ebü’l-Hüseyin İbnü’l-Mühtedî-Billâh’tan hadis dinledi. Bağdat yakınlarındaki Evâne’de Muhammed b. Abbas el-Evânî’den Âsım b. Behdele kıraatine göre bir hatim indirdi. Kur’an ilimlerinde derinleşen ve kıraat ilminde âlî isnada sahip olan Kalânisî, Irak’ın kıraat ilimleri üstadı (mukriü’l-Irâk) olarak şöhret yaptı. Bağdat’ta bir müddet Kur’an ve kıraat dersleri verdikten sonra Vâsıt’a dönerek Vâsıt Camii’nde ders okutmaya başladı. Hayatı boyunca yakın ve uzak ülkelerden gelen talebelerle ilgilendi. Sıbtu’l-Hayyât, Ebü’l-Alâ el-Hemedânî, Zâkir b. Kâmil el-Hazzâ, Hibetullah b. Ali b. Kassâm, Ebû Bekir Abdullah b. Mansûr b. Bâkıllânî, Ali b. Asâkir el-Batâihî, Ali b. Muzaffer el-Hâtib gibi âlimler aşereyi ondan okudular. Kalânisî Şevval 521’de (Ekim 1127) Vâsıt’ta vefat etti ve orada defnedildi.

Şâfiî mezhebine mensup olan Kalânisî, Râfizîlik’le itham edilmişse de Hulefâ-yi Râşidîn’i öven beyitleri dikkate alınarak bunun doğru olmadığı ileri sürülmüş, ancak bu beyitlerin takıyye için kaleme alınmış olabileceğine de dikkat çekilmiştir (, III, 525). Kalânisî ayrıca talebelerinden ücret aldığı için eleştirilmiştir.

Eserleri. 1. İrşâdü’l-mübtedî ve teẕkiretü’l-müntehî. Aşereye dair muhtasar bir eser olup özellikle Irak bölgesinde yaygın şekilde okunmuştur. İbnü’l-Cezerî’nin en-Neşr’inin kaynakları arasında yer alan eser Ömer Hamdân el-Kübeysî’nin tahkikiyle yayımlanmıştır (Mekke 1404/1984).

2. Kifâyetü’l-mübtedî ve teẕkiretü’l-müntehî (el-Kifâyetü’l-kübrâ fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr). İrşâdü’l-mübtedî’nin genişletilmesiyle meydana gelen eserin yazma nüshaları Süleymaniye (İbrâhim Efendi, nr. 72) ve Beyazıt Devlet (Bayezid, nr. 201, vr. 1b-57b) kütüphanelerinde bulunmakta olup (ayrıca bk. , I, 723) Abdullah Abdurrahman eş-Şisrî kitap üzerinde yüksek lisans çalışması yapmıştır (1993, Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye külliyyetü usûli’d-dîn). Bir önceki eser gibi yaygın olarak okunan bu kitap da (Abdülmehdî Abdülcelîl Hasan, s. 13-14) İbnü’l-Cezerî’nin en-Neşr’inin ve Ġāyetü’n-Nihâye’sinin kaynakları arasında yer alır.

3. Risâle fi’l-ḳırâʾâti’s̱-s̱elâs̱ (, I, 519).


BİBLİYOGRAFYA

, XVIII, 247.

İbnü’s-Salâh, Ṭabaḳātü’l-fuḳahâʾi’ş-Şâfiʿiyye (nşr. Muhyiddin Ali Necîb), Beyrut 1413/1992, I, 147.

, II, 912-915.

a.mlf., , III, 525.

a.mlf., , XIX, 496-498.

, VI, 97-98.

, II, 320.

, I, 3; II, 128-129.

a.mlf., , I, 86-87.

, V, 144-145.

, I, 66, 391; II, 1500.

, I, 519; , I, 723.

, II, 85.

Abdülmehdî Abdülcelîl Hasan, el-Medâris fî Beyti’l-maḳdis, Amman 1981, s. 13-14.

, V, 321.

Ferâmerz Hâc Menûçihrî, “Ebü’l-ʿİzz-i Ḳalânisî”, , V, 736-737.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2001 yılında İstanbul’da basılan 24. cildinde, 224-225 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER