KESKİOĞLU, Osman

22 Şubat 1907 tarihinde Bulgaristan’ın Burgaz vilâyetine bağlı Karinâbâd (Karnobat) kazasının Rupça köyünde doğdu. İlk öğrenimini burada tamamladıktan sonra 1924’te Şumnu’da ortaokul derecesindeki Medrese-i Âliye’yi bitirdi. Aynı şehirde Medresetü’n-nüvvâb’ın lise ve yüksek kısmından 1936 yılında mezun oldu. Öğrenciliği döneminde Emel adında haftalık bir dergi çıkaran Keskioğlu, aralarında Ahmed Hasan Davud’un da (Ahmet Davudoğlu) bulunduğu iki arkadaşıyla birlikte Bulgaristan başmüftülüğü tarafından ihtisas için Mısır’a gönderildi. Câmiatü’l-Ezher külliyyetü’ş-şerîa’yı 1940’ta bitirince Bulgaristan’a döndü; 1950 yılına kadar Medresetü’n-nüvvâb’ın lise ve yüksek kısımlarında öğretmenlik yaptı. Burada Türk edebiyatı, Arapça, hadis, usûl-i fıkıh, Mecelle ve târîh-i teşrî‘ dersleri okuttu. Ayrıca on beş günde bir yayımlanan Medeniyet gazetesinde Osman Ezherî ve Osman Seyfullah imzalarıyla yazılar yazdı.

Bulgaristan’da Türkler’e yönelik baskıların artması üzerine 9 Eylül 1950’de ailesiyle birlikte Türkiye’ye göç eden Keskioğlu, 4 Ekim 1950 tarihinden itibaren Vakıflar Genel Müdürlüğü’nde Arapça mütercimliği görevine başladı. 18 Kasım 1959’da Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde Arapça okutmanı oldu. 1960 yılında aynı fakülteye öğretim görevlisi tayin edilerek uzun süre Kur’ân-ı Kerîm ve İslâm dini esasları derslerini okuttu. 16 Mart 1961’de Diyanet İşleri Başkanlığı Müşavere ve Dinî Eserleri İnceleme Kurulu üyeliğine tayin edilen Keskioğlu, bu müessesenin adının Din İşleri Yüksek Kurulu olarak değiştirilmesinden sonra 7 Ekim 1965’te buranın mütercimliğiyle görevlendirildi. Bir yıl sonra da Din İşleri Yüksek Kurulu üyeliğine getirildi. 4 Ağustos 1976 tarihinde bu görevinden emekliye ayrıldı. 1986 yılında Selçuk Üniversitesi tarafından kendisine fahrî doktorluk unvanı verilen Osman Keskioğlu 4 Ağustos 1989’da vefat etti ve Ankara’da Cebeci Asrî Mezarlığı’na defnedildi.

Türkçe’den başka Arapça, Farsça ve Bulgarca bilen Osman Keskioğlu’nun, Medresetü’n-nüvvâb’daki hocaları arasında yer alan ve Muhammed Abduh’un öğrencisi olan Yûsuf Ziyâeddin Ezherî (Ersal) vasıtasıyla fikirlerinden haberdar olduğu Abduh ve Cemâleddîn-i Efgānî’den etkilendiği anlaşılmaktadır. Türkler’in ıslahatçı düşüncede önemli yeri olduğunu savunan Keskioğlu’nun bu yaklaşımını Bulgaristan’da yayımlanan Medeniyet gazetesindeki yazılarında ve Türkiye’ye göç ettikten sonra kaleme aldığı makalelerinde görmek mümkündür. Diğer taraftan aşırı muhafazkârlığı ile tanınan yakın arkadaşı Ahmet Davudoğlu ile aralarında zaman zaman fikrî tartışmaların meydana geldiği bilinmektedir.

Eserleri. A) Telif Eserleri. Fatih Devrinde İlim ve O Devirde Yetişen İlim Adamları (Mustafa Runyun ile birlikte, Ankara 1953); Nurlu Yol (Ankara 1957); Hz. Ebu Bekir (Ankara 1957); Hz. Ömer (Ankara 1958); Hazreti Osman Zinnureyn (Ankara 1960); İslâm Dünyası Dün ve Bugün (Ankara 1964); Hâtemü’l-enbiyâ Hazreti Muhammed ve Hayatı (Ali Himmet Berki ile birlikte, Ankara 1966, 1971, 1972, 1974, 1978, 1981, 1982, 1985); Fıkıh Tarihi ve İslâm Hukuku (Ankara 1969, 1980, 1999); Fakîh Sahâbîler ve Mezheb İmamları (Ankara 1972); Peygamberler Tarihi (Konya 1976); Kur’an Yolunda (Ankara 1976); Hazret-i Peygamberin Hayatı: Siyer-i Nebi (Ankara 1981); Müslümanların İlme ve Medeniyete Hizmetleri (Ankara 1983); Bulgaristan’da Türkler: Tarih ve Kültür (Ankara 1985); İslamda Eğitim ve Öğretim (Ankara 1985); Rahmet Peygamberi (Ankara 1985); Son İlahi Kitap Kur’an-ı Kerim (Ankara 1987); Nüzûlünden İtibaren Kur’an-ı Kerim Bilgileri: Ulûm-ı Kur’an (Ankara 1987, 1989); Son Çağlarda İslâm Dünyasında Fikir Hareketleri (Asaf Demirbaş ve Abdullah Manaz ile birlikte, Ankara 1989); Kuran Tarihi ve Kur’an Hakkında Ansiklopedik Bilgiler (İstanbul, ts., Nebioğlu Yayınevi).

B) Tercümeleri. Muhammed Ebû Zehre’den Ebû Hanîfe (Ankara 1962, 1997; İstanbul 1966, 1974), İmam Şâfiî (Ankara 1969), İmam Malik: Hayatı, Görüşleri, Fıkhı (Ankara 1984), Ahmed İbn-i Hanbel: Hayatı-Görüşleri-Fıkıhta Yeri (Ankara 1984), Şeyhülislâm Ahmed İbn-i Teymiye: Hayatı-Görüşleri-Fıkıhtaki Yeri-Usulü (İstanbul 1987) ve İbn Hazm (Ercan Gündüz ile birlikte, İstanbul 1996); Gözübüyükzâde İbrâhim Efendi’den Risâle fî hakki’l-Besmele (Ankara 1977); Seyyid Süleyman Nedvî’den Hazret-i Muhammed (Aleyhisselâm) Hakkında Konferanslar (Ankara, ts., Diyanet İşleri Başkanlığı yayını).

Osman Keskioğlu’nun Anayurt gazetesi (1954-1957), Vakıflar Dergisi, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Diyanet Gazetesi ve Diyanet Dergisi’nde yayımlanmış çok sayıda makalesi bulunmaktadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2022 yılında Ankara’da basılan 25. cildinde, 309-310 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.