MÉLANGES de l’UNIVERSITÉ SAINT JOSEPH

Saint Joseph Üniversitesi, Cizvitler’ce (Society of Jesus) Lübnan’da papaz yetiştirmek amacıyla kurulan bir öğretim kurumunun 1875’te üniversite statüsü kazanmasıyla oluşmuş, 1881’de papalık tarafından onaylanmış, felsefe ve teoloji alanında Roma Gregorien Üniversitesi gibi lisans ve lisans üstü eğitim verme yetkisi almış, aynı yıl bünyesinde bir ilâhiyat fakültesi açılmıştır. Diğer fakültelerle daha da genişleyen üniversitede 1902 yılında Faculté Orientale öğretime başlamış, I. Dünya Savaşı’nda kapanan fakülte 1937’de Institut de Lettres Orientales adıyla yeniden faaliyete geçmiş, Arapça, Süryânîce, İbrânîce gibi klasik Sâmî dillerle Kıbtî ve Habeş dillerinde, ayrıca bölgenin tarih ve coğrafyası ile Doğu arkeolojisi ve epigrafisi alanlarında öğrenci yetiştirmiştir. Fakülte, 1906’da Mélanges de la faculté orientale de l’université Saint Joseph adıyla el-Meşriḳ dergisinin yayınlarını tamamlayacak bir dergi çıkarmaya başlamış, dergi sekizinci sayıdan itibaren (1922) Mélanges de l’Université Saint Joseph adıyla yayımına devam etmiştir.

Mélanges de la faculté orientale 1906-1913 yılları arasında altı cilt sekiz sayı olarak neşredilmiştir. VII. cilt 1914-1921 tarihini taşımaktadır. Sekizinci sayıdan itibaren Mélanges de l’Université Saint Joseph adını alan derginin bazan bir yıl içinde sekiz sayı, bazan da altı yılda bir sayı (cilt) olmak üzere toplam elli beş cilt halinde çeşitli sayılarıyla yayımı devam etmiştir. Derginin 1997-1998 yıllarına ait LV. cildi 2002 yılında basılmıştır.

Gerek Mélanges de la faculté orientale gerekse Mélanges de l’Université Saint Joseph, Lübnan ve Ortadoğu merkez olmak üzere Yakındoğu ve Anadolu’yu filoloji, arkeoloji, tarih, coğrafya ve dinler tarihi açısından incelemektedir. Dergide filoloji alanında İbrânîce, Arapça, Kıptîce, Habeşçe, Türkçe ve Grekçe konusunda araştırmalar, Kitâb-ı Mukaddes İbrânîcesi uzmanı Paul Joüon’un makaleleri, ayrıca Eski Ahid hakkında metin tenkidi çalışmaları yer almaktadır. Arkeolojiyle ilgili olarak prehistorik, Doğu, Grek-Roma, hıristiyan ve Anadolu arkeolojilerine dair makaleler bulunmaktadır. Bunlar arasından L. Speleers, Rene Mouterde, A. Mallon’un Suriye ve Filistin’le, Jenphanion’un Anadolu arkeolojisiyle ilgili makaleleri zikredilebilir. Derginin yazarları için Suriye ve Arap tarihi başlıca inceleme alanıdır. Cizvit rahip Henri Lammens’in Muâviye ve Yezîd dönemi yönetimi (I-II, IV), ayrıca İslâm’dan önceki Mekke ve Tâif’le (VIII/4, IX/3) ilgili müstakil çalışmaları bu çerçevede yer alır. Dergide Suriye, Arap ve Anadolu coğrafyasına dair yazılar da bulunmaktadır. Diğer taraftan Eski ve Yeni Ahid’in metin tenkidi, kilise tarihi, İslâm-hıristiyan karşılaştırmaları ve dinler tarihiyle ilgili makaleler de dikkat çekmektedir. Derginin önemli bir bölümünü de katalog çalışmaları oluşturmakta, Luvîs Şeyho’nun (Louis Cheikho) Bibliothèque Orientale’deki yazma eserlere, özellikle İslâm-hıristiyan polemiklerine dair katalog çalışmaları (XIV, 41-106) önemli bir yer tutmaktadır.

Dergide Kitâbü’n-Naʿam ve’l-behâʾim, Buhtürî’nin Kitâbü’l-Ḥamâse’si (III [1909], s. 556-712; IV [1910], s. 1-196; V [1911], s. 37-70), Ali b. Rabben et-Taberî’nin er-Red ʿale’n-Naṣârâ’sı ile (XXXVI, 113-148) İbn Haldûn’un Şifâʾü’s-sâʾil li-tehẕîbi’l-mesâʾil (XXXV, 1-156), Fârâbî’nin Kitâbü’l-Ḫaṭâbe ve Ebû İshak eş-Şîrâzî’nin Kitâbü’l-Lümaʿ fî uṣûli’l-fıḳh adlı eserleri ya neşredilmiş veya haklarında bilgi verilmiştir. Ortaçağ’da Latinler’in tanıdığı müslüman filozoflar konusu Maurice Bouyges tarafından ele alınmış, Aristo’nun metafiziğinin metin tenkidi yapılmıştır (VIII/1, IX/2, XXVII. ciltler). Dergide ayrıca Palmir ve Kudüs gibi yerlerle ilgili araştırmalar yer almaktadır. Derginin yayın kadrosunda Doğu konusunun önemli otoriteleri bulunmaktadır. Luvîs Şeyho, Henri Lammens, Maurice Bouyges, Rene Mouterde, Maurice Durand bunlardan bazılarıdır; son ikisi için hâtıra sayıları çıkarılmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2004 yılında Ankara’da basılan 29. cildinde, 35-36 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.