PEKOLCAY, Ayşe Necla

1 Ağustos 1925’te İstanbul Fatih’te doğdu. Babası Rüstem Bey tarafından Kafkas muhaciri bir aileye mensuptur, annesi Emine Sâibe Hanım tarafından ise Rumelilidir. Fatih’in dindar ve münevver muhitinde İstanbul terbiyesi alarak büyüdü. İlkokulun ardından orta ve lise tahsilini Cağaloğlu’ndaki İstanbul Kız Lisesi’nde tamamladı (1942). İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü’ne kaydoldu. 1946’da mezun olduktan sonra doktoraya başvurup tez konusu aradığı sırada hocası Reşit Rahmeti Arat, Türkçe mevlid metinleri ve Süleyman Çelebi’nin mevlidi üzerinde çalışmasını tavsiye edince bu konuda çalışmaya başladı. 1947’de Fatih Cumhuriyet Kız Lisesi’nde yardımcı öğretmenlikle eğitim mesleğine girdi. Ertesi yıl, doktora hocası Reşit Rahmeti Bey’in desteğiyle Millî Eğitim Bakanlığı İslâm Ansiklopedisi çalışmalarına mütercim, redaktör ve musahhih olarak katıldı. On beş yıldan fazla süren bu dönem onun Türk ve İslâm kültürü alanında yetişmesine vesile oldu. 1950 sonunda, I. cildi Türkçe Mevlid Metinleri, II. cildi Süleyman Çelebi Mevlidi Metni (İÜ Ktp., Tez, nr. 1821) olmak üzere hacimli doktorasını tamamladı. 1964 yılında İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’ne İslâmî Türk edebiyatı öğretmeni olarak tayin edilince İslâm Ansiklopedisi’ndeki görevinden ayrıldı.

Necla Pekolcay’ın ilmî kişiliğinin gelişmesinde İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’ndeki hocalığının önemli etkisi vardır. Ayrıca Yüksek İslâm Enstitüsü’ne tayin edilmesi öğretmenliği daha üst seviyede yürütmesine ve akademik çalışmalarını bu alanda yoğunlaştırmasına imkân verdi. Yüksek İslâm enstitülerinde İslâmî Türk edebiyatı dersinin programını hazırladı, muhtevasını tesbit etti, bu konudaki ilk eserleri de kendisi kaleme aldı. 1977-1978’de kendi talebelerinden asistan alarak kürsüyü temellendirdi. Bir taraftan da 1972-1982 yılları arasında Özel Sainte Pulchérie Fransız Kız Ortaokulu’nda öğretmenlik yapmaya devam etti. Burada öğrencilerine Türkçe’yi, millî mefâhiri öğretmeye, sağlam şahsiyet sahibi olarak yetişmelerine gayret etti.

Yüksek İslâm Enstitüsü 1982’de Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’ne dönüşünce İslâmî Türk edebiyatı yardımcı doçenti olarak tayin edildi (1 Ağustos 1983). Daha sonra Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı’nda doçent oldu (2 Ekim 1989). Ardından fakültenin yüksek lisans ve doktora programlarını hazırlayıp derslerini verdi ve ilk akademisyenleri yetiştirdi. 30 Temmuz 1992’de yaş haddinden emekli olduysa da 2001 yılına kadar sözleşmeli öğretim üyesi olarak görevine devam etti. Necla Pekolcay disiplinli, çalışkan ve araştırmacı bir kişiliğe sahipti. Yurt içinde ve yurt dışında kongre, sempozyum, panel gibi ilmî toplantılara katıldı, seksen kadar tebliğ sundu (tebliğlerinin listesi için bk. Er, bibl.). Ayrıca eski Türk edebiyatı ve Türk dili konularında araştırmalar yaptı. 1981’de alanında ilk eser olan İslâmî Türk Edebiyatı’nı yayımladı ve Türkiye Millî Kültür Vakfı jüri özel ödülünü aldı. 1970’ten 2000’li yıllara kadar Diyanet Gazetesi, Yeni Asya, Yeni Nesil, Orta Doğu, Yeni Devir gibi gazetelerle Tohum, Türk Yurdu, İslâm Medeniyeti, Diyanet İşleri Başkanlığı, Hareket, Köprü, İslâmî Edebiyat, Türk Edebiyatı gibi dergilerde yazıları çıktı (akademik olanlar dahil 300’ü aşan yazılarının bibliyografyası için bk. Er, bibl.). İslâm Ansiklopedisi’ndeki çalışmalarında edindiği tecrübeyle Dergâh Yayınları’nın hazırladığı Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi’nin neşrinde İlmî Danışma Kurulu üyesi ve madde yazarı olarak yer aldı. Türkiye Diyanet Vakfı tarafından yayımı Ergun Göze’ye havale edilen İslâm Ansiklopedisi’nin ilk neşir faaliyeti sırasında örnek fasikül hazırlıklarına redaksiyon heyeti başkanı sıfatıyla katıldı. Ansiklopedinin yeni döneminde ise madde yazmakla yetindi. Bunun dışında Atatürk Kültür Merkezi tarafından yayımlanan Türk Dünyası Edebiyatçıları Ansiklopedisi ile (I-VIII, Ankara 2000-2007) Türk Dünyası Edebiyat Kavramları ve Terimleri Ansiklopedik Sözlüğü (I-VI, Ankara 2001-2006) gibi eserlere madde yazdı. Fakülte ile ilgisi kesildikten sonra çalışmalarına evinde devam eden Necla Pekolcay özellikle kız öğrencilerin yetişmesinde ve tez çalışmalarında onlara yardımcı oldu. Evinde düşerek rahatsızlandıktan sonra kaldırıldığı Marmara Üniversitesi Hastahanesi’nde 3 Temmuz 2008’de vefat etti, cenaze namazı ertesi gün İlâhiyat Fakültesi Camii’nde kılındı ve Eyüpsultan Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedildi. Hazırladığı kitapların yayın hakkını Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı’na bağışlamış, vakfın burslarından birkaçını yıllarca kendi imkânlarından karşılamıştır. Pekolcay’ın kitapları -yazmalar hariç- Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Kütüphanesi’ne verilmiştir.

Eserleri. 1. İslâmî Türk Edebiyatı I (1 ve 2. kitap); II (3 ve 4. kitap) (İstanbul 1967-1968). Yüksek İslâm enstitülerinde yıllarca okutulan eser konuyla ilgilenen araştırmacılar için başvuru kaynağı olmuştur. Eserin I. cildi önce Selçuk Eraydın ile birlikte genişletilerek İslâmî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevîlere Giriş adıyla basılmış (İstanbul 1975), ardından Mustafa Tahralı, Mustafa Uzun ve Hüsrev Subaşı’nın katkılarıyla daha da geliştirilip defalarca yayımlanmıştır. II. cilt ise kendisi tarafından edebiyat tarihi, metin tetkikleri ve metinlere ait yazmalardan alınmış örneklerle geliştirilmiş olarak ayrıca basılmış (İstanbul 1976), zaman içinde muhtevası daha da genişletilerek (İstanbul 1982) birçok kere yayımlanmıştır.

2. Süleyman Çelebi Mevlid (İstanbul 1980; Ankara 1993, 1997). Pekolcay’ın doktora tezinin II. cildinin genişletilmiş şeklidir. Baş tarafında yazarın bir incelemesi, Mevlid’in metni ve metnin nesre çevrilmesinin yer aldığı eserin sonuna eklenen eski harflerle harekeli metin hattat Turan Sevgili tarafından yazılmıştır.

3. Yûnus Emre’nin Şahsiyeti ve Yûnus Emre Şerhleri Yûnus Emre’nin Bir Eseriyle İlgili Şerhlerin Yazmaları (Ankara 1991, Emine Sevim ile birlikte). Yûnus Emre’nin şathiyeleri üzerine yapılmış bir çalışmadır.

4. İslâmî Türk Edebiyatı Metinlerini Tetkik Metodları (İstanbul 1986).

5. İslâmî Türk Edebiyatı Tetkik Metodlarının Genel Esasları ve Mazmun Anahtarları (İstanbul 1999). Bir önceki eserin devamı sayılabilecek kitabın birinci bölümü, metinlerdeki edebî mazmunların tesbit ve değerlendirilmesi bakımından dikkat çekicidir. İkinci bölüm müellifin konuyla ilgili tebliğlerinden meydana gelmektedir.

6. Geçtim Dünya Üzerinden (haz. Hilâl Ferşatoğlu, İstanbul 2005). Necla Pekolcay’ın hâtıralarıdır. Bu arada eksik kalan bölümlerle daha sonraki gelişmeler de eklenerek Elvan Şenörer’in hazırladığı, “Vardım Dünya Sahiline” başlığını taşıyan kısmının ilâvesiyle yeniden neşredilmiştir (İstanbul 2008).

7. Mehmed Âkif’in Verdiği Mesajlar ve Tesir Alanları (İstanbul 1991).

İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Dairesi Pekolcay’ın meslek hayatının 60. yılı dolayısıyla Tarık Zafer Tunaya Kültür Merkezi’nde bir şükran programı gerçekleştirmiştir. Hakkında Fatma Er yüksek lisans çalışması hazırlamış (bk. bibl.), İstanbul’da düzenlenen İslâmî Türk Edebiyatı Sempozyumu’nun ilki ona armağan edilmiş, bildirilerin yer aldığı kitabın son kısmı da ona tahsis edilmiştir (İslâmî Türk Edebiyatı Sempozyumu, İzmir 2012, “Sekizinci Bölüm Neclâ Pekolcay”, s. 545-630).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 395-396 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.