RABAÎ

İbn Zebr olarak da bilinir. Babası Dımaşk’ta ve Mısır’da kadılık yapan, pek güvenilir bulunmamakla birlikte hadise dair kitaplar yazan ve Aḫbârü’l-Aṣmaʿî adlı eseri (Ziyâeddin el-Makdisî bundan el-Münteḳā min Aḫbâri’l-Aṣmaʿî adıyla bir seçme yapmıştır; nşr. Muhammed Mutî‘ el-Hâfız, Dımaşk 1987) günümüze ulaşan bir âlimdi (bu eser Fuat Sezgin’in kaydettiği gibi Rabaî’ye değil babasına aittir). Rabaî babasından, İbn Ebû Dâvûd ile Ebü’l-Kāsım el-Begavî’den, Cümâhir b. Muhammed ez-Zemlekânî, Muhammed b. Feyz el-Gassânî, Muhammed b. Hureym el-Ukaylî, Saîd b. Abdülazîz el-Halebî ve İbnü’s-Seken gibi muhaddislerden hadis okudu; ayrıca hadis öğrenmek için yolculuk yaptı. Kendisinden Abdülganî el-Ezdî, Temmâm er-Râzî, Mâlînî gibi âlimlerle Muhammed b. Avf el-Müzenî, Muhammed b. Abdurrahman b. Ebû Nasr ve kardeşi Ahmed b. Abdurrahman b. Ebû Nasr gibi muhaddisler hadis öğrendi. Rabaî’nin belirttiğine göre evinde misafir olan Tahâvî onun kitaplarını inceledikten sonra, “Siz eczacı, biz tabibiz” diyerek kendisine olan hayranlığını dile getirmiştir. Muhaddis ve kıraat âlimi Ebû Hafs el-Kettânî, Rabaî’nin kendilerine Dımaşk Camii’nde hadis imlâ ettiğini, onun güvenilir bir muhaddis olduğunu belirtmiştir. Rabaî 12 Cemâziyelevvel 379’da (18 Ağustos 989) vefat etti.

Eserleri. 1. Veṣâya’l-ʿulemâʾ ʿinde ḥużûri’l-mevt. Eserde vasiyetin önemine dair hadislerle Resûl-i Ekrem’in vefatından önce söylediği sözler, Hz. Âdem ve Nûh ile sahâbî, tâbiî, âlim ve şairlerden altmış üç kişinin ölüm öncesinde yaptıkları vasiyetleri senedleriyle birlikte bir araya getirilmiştir (nşr. Salâh Muhammed el-Hıyemî – Abdülkādir Arnaût, Dımaşk-Beyrut 1406/1986).

2. Târîḫu mevlidi’l-ʿulemâʾ ve vefeyâtihim. Vefeyâtü’n-naḳale ʿale’s-sinîn diye de anılan eser (Hediyyetü’l-ʿârifîn, II, 51), hicretin başlangıcından itibaren 338 (949) yılına kadar âlimlerin doğum ve ölüm tarihleriyle bazı önemli hadiselerin vuku bulduğu tarihler yıllara göre sıralanmıştır (nşr. Abdullah b. Ahmed b. Süleyman el-Hamed, I-II, Riyad 1410). Ebû Muhammed Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed el-Kettânî (ö. 466/1074) esere 338-462 (949-1070) yılları arasında yaşayan âlimlerle ilgili Ẕeylü Târîḫi mevlidi’l-ʿulemâʾ ve vefeyâtihim adıyla bir zeyil yazmış (nşr. Abdullah b. Ahmed b. Süleyman el-Hamed, Riyad 1409), onun talebesi Ebû Muhammed Hibetullah b. Ahmed el-Ekfânî de 463-483 (1071-1090) yıllarına ait Ẕeylü Ẕeyli Târîḫi mevlidi’l-ʿulemâʾ ve vefeyâtihim adlı eserini kaleme almıştır (nşr. Abdullah b. Ahmed b. Süleyman el-Hamed, Riyad 1409/1989).

3. Aḫbâru İbn Ebî Ẕiʾb. Zâhidliği ve halifeleri çekinmeden eleştirmesiyle tanınan tebeu’t-tâbiîn neslinden Ebü’l-Hâris Muhammed b. Abdurrahman el-Kureşî’ye dair bilgiler ihtiva etmektedir (Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye, Mecmua, nr. 94, vr. 313-316).

4. Eḥâdîs̱ü’r-Rabaʿî. Bir hadis cüzü olup bir nüshası Halep’te el-Mektebetü’l-Ahmediyye’de bulunmaktadır (el-Evkaf, nr. 314).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 373-374 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.