M. YAŞAR KANDEMİR - TDV İslâm Ansiklopedisi

M. YAŞAR KANDEMİR

Müellif toplam 195 madde veya madde bölümü telif etmiştir.
TDV İslâm Ansiklopedisi’ne katkıda bulunduğu ilim dalları:
    Arap Dili ve Edebiyatı, Fıkıh, Hadis, Hadis, İslam Tarihi ve Medeniyeti
Müellifin özgeçmişi
Yozgat İnceçayır’da doğdu (1939; nüfus kaydına göre 1941). Yozgat İmam-Hatip Okulu’ndan (1960) ve İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nden (1964) mezun oldu. İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde “Mevzû Hadisler” başlıklı teziyle (danışman: Prof.Dr. Abdülkadir Karahan, 1970) öğretim üyesi oldu. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Şark Dilleri Bölümü’nde “el-Kâdî İyâz ve Bugyetü’r-râid fî mâ fî hadîsi Ümmi Zer mine’l-fevâid” başlıklı teziyle doktorasını tamamladı (danışman: Prof.Dr. Nihat Mazlum Çetin, 1977). Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde 1987’de doçent, 1991’de profesör unvanı aldı.

Bir süre Sivas İmam-Hatip Okulu’nda (1964-1967) öğretmenlik yaptı. Daha sonra İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde (1967-1970, 1974-1982), Kayseri Yüksek İslâm Enstitüsü’nde (1970-1972) ve Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde (1982-1999) öğretim üyesi olarak çalıştı; emekli oluncaya kadar dersler verdi ve çok sayıda öğrenci yetiştirdi.

Kuruluş aşamasından (1981-1982) itibaren TDV İslâm Ansiklopedisi çalışmalarına önemli katkılarda bulundu; Müşavere Heyeti ve İnceleme Kurulu üyeliği yaptı. Müellif-redaktör ve Hadis İlim Heyeti başkanı olarak ansiklopedi mutfağında bizzat hizmet verdi; 195 madde veya madde bölümü telif etti, çok sayıda maddenin ilmî redaksiyonunu yaptı. Bu hizmetleri sebebiyle Diyanet İşleri Başkanlığı’nın “Yüzyılın İslâm Kültür Hizmeti Onur ve Hizmet Ödülleri” kapsamında onur ödülüne lâyık görüldü (2014).

İlmî ve akademik çalışmaları hadis alanında, özellikle de hadis tarihi ve hadis usulü konuları üzerinde yoğunlaşmıştır. Bu alandaki ilmî eserlerinin yanı sıra gerek kurucuları arasında yer aldığı Nesil (1976-1980) ve Altınoluk (1988- ) gibi dergilerde yayımlanan makaleleriyle gerekse çocuklar ve gençler için kaleme aldığı eserleriyle Hz. Peygamber’in hayatı, güzel ahlâkı ve hadislerinin farklı düzeylerdeki okuyucu kesimlerine anlaşılır bir dille ulaştırılmasına hizmet etti. Osmanlı medreselerinde ve camilerinde okutulması bir gelenek haline gelmiş olan, Endülüslü âlim Kâdî İyâz’ın (ö. 544/1149) Peygamber sevgisine dair eş-Şîfâ (Şifâ-i Şerîf) adlı eserini 2005 yılından bu yana Eyüp Sultan Camii’nde halka açık derslerde okutmaktadır.

Mevzû Hadisler: Menşe’i, Tanıma Yolları, Tenkidi (Ankara 1984, 1997), Örneklerle İslâm Ahlâkı (İstanbul 1986) ve Peygamberimin Sevdiği Müslüman (İstanbul 2005, 2014) başlıca eserleridir. Ayrıca Nevevî’nin Riyâzü’s-sâlihîn’i (Riyâzü’s-sâlihîn: Peygamberimizden Hayat Ölçüleri, Prof.Dr. İsmail L. Çakan ve Prof.Dr. Raşit Küçük ile birlikte, İstanbul 1997), Kadî İyâz’ın Şerhu’ş-Şifâ’sı (Şifâ‑i Şerif Şerhi, İstanbul 2012) ve Subhî es-Sâlih’in Ulûmü'l-hadîs ve mustalahuhû adlı kitabı (Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları, Ankara 1973; İstanbul 1997) gibi önemli eserleri de Türkçe’ye kazandırdı. Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı tarafından yayımlanmış olan Âyet ve Hadislerle Açıklamalı Kur’ân-ı Kerîm Meâli (I-II, İstanbul 2010) adlı meali hazırlayan heyet içerisinde yer aldı.
Güncelleme Tarihi: 4 Temmuz 2017
Müellifin telif ettiği maddeler veya madde bölümleri
ABDÂN el-AHVÂZÎ
Hadis hâfızı.
ABDULLAH b. AMR b. ÂS
Hz. Peygamber’den duyduğu hadisleri onun huzurunda yazmasına izin verilen sahâbî.
ABDULLAH b. AMR b. HARÂM
Uhud Savaşı’nda ilk şehid düşen sahâbî.
ABDULLAH b. MUS‘AB
Abbâsîler devri valilerinden, şair ve muhaddis.
ABDULLAH b. ÖMER b. HATTÂB
Hz. Ömer’in oğlu, en çok hadis rivayet eden, en çok fetva veren yedi sâhâbîden ve abâdileden biri.
ABDURRAHMAN b. BİŞR
Tanınmış hadis hâfızı.
ABDÜLGĀFİR el-FÂRİSÎ
Muhaddis, Şâfiî fakihi ve tarihçi.
ABDÜLKERÎM b. EBÜ’l-AVCÂ
Maniheist fikirleri ve İslâm’ı tahrif edici faaliyetleriyle tanınan kişi.
ABDÜLVEHHÂB b. ATÂ el-HAFFÂF
Rivayetleri Buhârî dışında Kütüb-i Sitte’de yer alan bir muhaddis.
ABKASÎ
Muhaddis.
AFFÂN b. MÜSLİM
Bağdat muhaddisi diye anılan ve Mihne Olayı’nda ilk defa sorguya çekilen âlim.
AHFEŞ
Bazı Arap dili âlimlerinin lakabı.
AHMED b. HANBEL / 1. Bölüm
Hanbelî mezhebinin imamı, muhaddis, fakih.
AHMED b. NASR el-HUZÂÎ
Mihne olayında Abbâsî Halifesi Vâsiḳ-Billâh tarafından öldürülen muhaddis.
AHMED b. SİNÂN
Tanınmış hadis hâfızı.
ALÂ b. ZİYÂD
Basralı zâhid tâbiî.
ALİ / 2. Bölüm
İlk müslümanlardan, Hz. Peygamber’in damadı ve Hulefâ-yi Râşidîn’in dördüncüsü (656-661).
ALKAME b. VAKKĀS
Âlim tâbiî.
AMR b. HÂRİS
Mısır müftüsü diye tanınan hadis hâfızı.
AMR b. MERZÛK
Basra’nın tanınmış muhaddisi.
AMR b. MEYMÛN
Muhaddis tâbiî.
AMR b. MÜRRE
Kûfe’nin meşhur hadis hâfızı ve zâhidi.
AMR b. SAÎD b. ÂS
Ecnâdeyn Savaşı’nda iki kardeşiyle birlikte şehid olan sahâbî.
AMR b. ŞUAYB
Tâifli fakih ve muhaddis tâbiî.
ÂSIM b. ALİ
Hadis hâfızı.
ÂSIM b. ÖMER b. HATTÂB
Hz. Ömer’in oğlu, sahâbî.
ATÂ b. SÂİB
Kûfeli muhaddis tâbiî.
ATIYYE b. SAÎD
Endülüslü sûfî, hadis hâfızı ve kıraat âlimi.
BAKĪ b. MAHLED
Müsned’iyle meşhur Endülüslü muhaddis.
BAL
Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde şifalı olduğu belirtilen gıda maddesi.
BEDEL
Bir hadis terimi.
BEDREDDİN el-HASENÎ
Devrinin meşhur Şam muhaddisi.
BENNÂNÎ
Muhaddis ve fakih.
BEŞÎR b. SA‘D
Kumandan sahâbî.
BEYHAKĪ, Ahmed b. Hüseyin / 1. Bölüm
Muhaddis ve Şâfiî fakihi.
BEZZÂR
Müsned sahibi muhaddis.
BİŞR b. MUFADDAL
Hadis hâfızı.
BULKĪNÎ, Abdurrahman b. Ömer
Şâfiî fakihi, muhaddis ve kādılkudât.
BÜCEYRÎ
Muhaddis.
BÜDEYL b. VERKĀ
Huzâa kabilesinin reisi, sahâbî.
CÂBİR b. ABDULLAH
En çok hadis rivayet eden sahâbîlerden biri.
CÂMİ‘
Çeşitli konulara dair hadisleri ihtiva eden kitap türü.
el-CÂMİU’s-SAHÎH
Buhârî’nin (ö. 256/870) Kur’ân-ı Kerîm’den sonra en güvenilir kitap olarak kabul edilen, sahih hadisleri toplayan eseri.
el-CÂMİU’s-SAHÎH
Müslim’in (ö. 261/875) sahih hadislerden meydana gelen eseri.
el-CEM‘ BEYNE’s-SAHÎHAYN
Buhârî ile Müslim’in el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’lerindeki hadisleri bir araya toplayan eserlerin ortak adı.
CEMMÂÎLÎ
Hadis hâfızı.
CEVÂMİU’l-KELİM
Hz. Peygamber’in veciz sözlerini ve kendisinin veciz konuşma özelliğini ifade eden bir tabir.
CEYYİD
Sahih hadis anlamında kullanılan bir hadis terimi.
CÜZ
Bir kişinin rivayet ettiği hadisleri veya bir konuya dair rivayetleri toplayan telif türüne verilen ad.
DÂVÛD b. MUHABBER
Akla dair uydurma rivayetleri topladığı eseriyle tanınan muhaddis.
DIRÂR b. HATTÂB
Şair sahâbî.
DİMNÂTÎ
Hadis ve fıkıh âlimi.
EBÛ ARÛBE
Muhaddis.
EBÛ AVÂNE el-VÂSITÎ
Hadis hâfızı.
EBÛ BASÎR
Sahâbî.
EBÛ DÂVÛD es-SİCİSTÂNÎ
Kütüb-i Sitte’den biri olan es-Sünen’in müellifi, muhaddis.
EBÛ HÜREYRE
Çok hadis rivayet etmesiyle tanınan sahâbî.
EBÛ KATÂDE
Hz. Peygamber’in süvarisi olarak tanınan cengâver sahâbî.
EBÛ MÛSÂ el-EŞ‘ARÎ
Hakem Vak‘ası’nda Hz. Ali’yi temsil eden fakih sahâbî.
EBÛ MÜSHİR
Hadis, kıraat ve fıkıh âlimi.
EBÛ MÜSLİM el-HAVLÂNÎ
Meşhur tâbiî ve zâhid.
EBÛ NUAYM, Fazl b. Dükeyn
Hadis hâfızı.
EBÛ REYHÂNE
Sahâbî.
EBÛ REYYE
Mısırlı yazar.
EBÛ SÜFYÂN el-HÂŞİMÎ
Hz. Peygamber’in amcasının oğlu, şair sahâbî.
EBÛ TÜRÂB
Hz. Ali’nin lakabı.
EBÛ ZER el-HEREVÎ
Ṣaḥîḥ-i Buḫârî râvilerinden Horasanlı hadis hâfızı.
EBÛ ZÜR‘A ed-DIMAŞKĪ
Hadis hâfızı.
EBÛ ZÜR‘A er-RÂZÎ
Hadis hâfızı ve münekkidi.
EBÜ’l-BAHTERÎ, Vehb b. Vehb
Hadis uydurmakla tanınan kādılkudât.
EMÂLÎ
Bir âlimin talebelerine hadisleri veya başka bilgileri yazdırmasıyla meydana gelen eser türü.
EMÎRÜ’l-MÜ’MİNÎN fi’l-HADÎS
Dönemindeki âlimler arasında en üstün seviyeye ulaşmış hadis hâfızları için kullanılan bir tabir.
ENES b. ZÜNEYM
Şair sahâbî.
ESAM, Ebü’l-Abbas
Horasanlı muhaddis.
ESMÂ bint UMEYS
Hz. Ebû Bekir’in hanımı, sahâbî.
EŞEC el-ABDÎ
Sahâbî.
ETRÂF
Hadislerin baş tarafından bir kısmı zikredilmek suretiyle sahâbe adına veya hadis metinlerine göre alfabetik olarak düzenlenen eserlerin ortak adı.
FÂTIMA / 1. Bölüm
Hz. Peygamber’in soyunu devam ettiren kızı.
FEDÂLE b. UBEYD
Sahâbî.
FEHRESE
Âlimlerin, hocaları ile onlardan okudukları kitapların adını alfabetik olarak kaydettikleri eserlerin ortak adı.
FESEVÎ
el-Maʿrife ve’t-târîḫ adlı eseriyle tanınan hadis hâfızı ve tarihçi.
FEVÂİD
Bir muhaddisin veya çeşitli âlimlerin garîb ve nâdir rivayetlerini bir araya getiren kitap türü.
FEZÂİL
Amellerin, vakitlerin, şahısların, şehir, ülke ve milletlerin faziletini anlatan bir kitap türü.
FURÂVÎ
Fakih ve muhaddis.
GARÎBÜ’l-HADÎS
Hadis metinlerinde geçen nâdir kelimeleri konu alan ilim dalı ve bu dalda yazılan eserlerin ortak adı.
GARÎBÜ’l-HADÎS
Ebû Ubeyd Kāsım b. Sellâm’ın (ö. 224/838) hadislerde geçen nâdir kelimelere dair eseri.
GASSÂNÎ, Ebû Ali
Endülüslü hadis hâfızı.
GULÂMU HALÎL
Uydurma rivayetleriyle tanınan muhaddis, zâhid ve vâiz.
GUNDER
Basralı hadis hâfızı.
HABBÂB b. ERET
İslâmiyet’i ilk kabul eden sahâbîlerden biri.
HADİS
Hz. Peygamber’in sözlerini, fiillerini ve tasviplerini ifade eden terim; hadisleri tesbit, nakil ve anlamaya yönelik ilim.
HÂFIZ
Hadis nakil ve rivayetini meslek edinip çok miktarda hadisi ezbere bilen kimse.
HAFSA
Hz. Ömer’in kızı ve Hz. Peygamber’in hanımı.
HÂKİM en-NÎSÂBÛRÎ
el-Müstedrek adlı eseriyle tanınan hadis hâfızı.
HÂLİD b. SAÎD
İlk müslümanlardan, Hz. Peygamber’in kâtibi.
HANBEL b. İSHAK
Ahmed b. Hanbel’in amcasının oğlu, muhaddis ve fakih.
HARÂİTÎ
Hadis hâfızı.
HARBÎ
Ġarîbü’l-ḥadîs̱ adlı eseriyle tanınan lugatçı, hadis hâfızı, fakih ve zâhid.
HATÎB el-BAĞDÂDÎ
Târîḫu Baġdâd adlı eseriyle tanınan hadis hâfızı ve tarihçi.
HATİCE
Hz. Peygamber’in ilk hanımı.
HATİM / 2. Bölüm: HADİS
Kur’an ilimleriyle hadis literatüründe kullanılan bir tabir.
HAVLE bint SA‘LEBE
Kadın sahâbî.
HEYSEMÎ
Mecmaʿu’z-zevâʾid adlı eseriyle tanınan muhaddis.
HİND bint UTBE
Ebû Süfyân’ın karısı.
HİŞÂM b. URVE
Muhaddis tâbiî.
HUBEYB b. ADÎ
Sahâbî.
IRÂKĪ, Zeynüddin
Hadis âlimi ve hâfızı.
İBN GAYLÂN
el-Ġaylâniyyât olarak tanınan hadis cüzlerinin râvisi.
İBN HACER el-ASKALÂNÎ
Ünlü hadis âlimi ve hâfızı.
İBN MÂCE
Kütüb-i Sitte’nin altıncı kitabı kabul edilen es-Sünen’in müellifi, hadis hâfızı.
İBN MENDE, Ebû Abdullah
Hadis hâfızı.
İBN NÂSIRÜDDİN
Hadis hâfızı ve tarihçi.
İBN RÂFİ‘
Hadis hâfızı, fakih ve tarihçi.
İBN RÜŞEYD
Muhaddis, fakih, edip ve seyyah.
İBN SEYYİDÜNNÂS
Muhaddis, fakih, edip ve tarihçi.
İBN VADDÂH
Endülüs’te hadis öğretimini başlatan iki hadis hâfızından biri.
İBNÜ’l-IRÂKĪ
Hadis hâfızı ve fakih.
İBNÜ’l-KAYSERÂNÎ
Hadis hâfızı ve sûfî.
İBNÜ’r-RÛMİYYE
Hadis, fıkıh, tefsir ve nebâtat âlimi, eczacı.
İBNÜ’s-SALÂH eş-ŞEHREZÛRÎ
Hadis âlimi ve fakih.
İBNÜ’s-SIDDÎK, Ebü’l-Fazl
Hadis, fıkıh ve usûl-i fıkıh âlimi.
İBNÜ’s-SIDDÎK, Ebü’l-Feyz
Hadis âlimi ve fakih.
İBRÂHİM b. TAHMÂN
Muhaddis, fakih ve kelâm âlimi, tâbiî.
el-İSÂBE
İbn Hacer el-Askalânî’nin (ö. 852/1449) sahâbenin hayatına dair eseri.
K‘B el-AHBÂR
Benî İsrâil’e dair rivayetleriyle tanınan tâbiî.
K‘B b. MÂLİK
Hz. Peygamber’in meşhur üç şairinden biri.
KĀDÎ İYÂZ
Mâlikî kadısı, hadis, fıkıh ve dil âlimi.
KAVÂİDÜ’t-TAHDÎS
Cemâleddin el-Kāsımî’nin (ö. 1914) hadis usulüne dair eseri.
KELÂÎ
Endülüslü hadis âlimi ve edip.
el-KEMÂL
Cemmâîlî’nin (ö. 600/1203) Kütüb-i Sitte râvilerine dair eseri.
KIRK HADİS / 1. Bölüm
Çeşitli konulara dair kırk hadisi ihtiva eden eserlerin ortak adı.
KÜTÜB-i SİTTE
Hadislerin büyük bir kısmını ve genellikle güvenilir olanlarını ihtiva eden altı hadis kitabı.
LAHN / 2. Bölüm: HADİS
Nağme, hata etmek ve hata anlamında terim.
MESEL / 2. Bölüm: HADİS
Belli bir kaynaktan çıkmış olmakla birlikte zamanla yaygınlaşarak halka mal olan anonim özdeyiş, atasözü.
MEVSILÎ, Ömer b. Bedr
Muhaddis ve Hanefî fakihi.
MEVZÛ
Hadis diye uydurulan sözleri ifade eden terim.
el-MEVZÛÂT
Ebü’l-Ferec İbnü’l-Cevzî’nin (ö. 597/1201) hadis diye uydurulan rivayetlere dair eseri.
MEYMÛNE
Hz. Peygamber’in son olarak evlendiği hanımı.
MÎZÂNÜ’l-İ‘TİDÂL
Zehebî’nin (ö. 748/1348) zayıf râvilere dair en önemli eseri.
MOĞULTAY b. KILIÇ
Hadis hâfızı, tarih ve ensâb âlimi.
MUÂZ b. CEBEL
Sahâbî.
MUHADDİS
Hadisleri öğrenip rivayet etmekle meşgul olan kimse.
MUHAMMED / 2. Bölüm
Son peygamber.
MUKADDİMETÜ İBNİ’s-SALÂH
İbnü’s-Salâh eş-Şehrezûrî’nin (ö. 643/1245) usûl-i hadîse dair meşhur eseri.
MUTARRİF b. ABDULLAH
Muhaddis tâbiî.
MU‘TEMİR b. SÜLEYMAN
Muhaddis tâbiî.
el-MUVATTA’
İmam Mâlik’in (ö. 179/795) sahih rivayetleri derlediği eseri.
MÜFÎD
Muhaddis mertebesinden üstün, fakat hâfız derecesine ulaşamayan hadis âlimi.
MÜNÂVÎ, Muhammed Abdürraûf
Hadis âlimi, fakih ve sûfî.
MÜNZİRÎ
Hadis hâfızı.
MÜSLİM b. HACCÂC
el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ adlı eseriyle tanınan muhaddis.
el-MÜSNED
Ebû Dâvûd et-Tayâlisî (ö. 204/819) tarafından tasnif edilen ve müsned türünün ilk örneği kabul edilen eser.
el-MÜSNED
Müsned türü hadis kitaplarının Ahmed b. Hanbel (ö. 241/855) tarafından tasnif edilen ve günümüze kadar gelen en geniş örneği.
MÜSNEDÎ
Hadis hâfızı.
NESÂÎ
Kütüb-i Sitte’den biri olan es-Sünen’in müellifi, muhaddis.
NEVEVÎ
Hadis âlimi ve fakih.
NUAYMÂN b. AMR
Sahâbî.
RABAÎ
Muhaddis.
SAFVÂN b. MUATTAL
İfk Hadisesi’ne adı karışan sahâbî.
SAHÎHAYN
Buhârî (ö. 256/870) ile Müslim’in (ö. 261/875) el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’lerine verilen ad.
SAÎD b. MÜSEYYEB
Medineli meşhur yedi tâbiîn fakihinden biri.
SEBÎÎ, Îsâ b. Yûnus
Hadis hâfızı.
SEBÎÎ, İsrâil b. Yûnus
Hadis hâfızı.
SEFFÂRÎNÎ / 1. Bölüm
Hanbelî âlimi.
SEMMÂN, İsmâil b. Ali
Mu‘tezilî hadis hâfızı.
SÜNEN
Ahkâm hadislerini toplayan eserlerin ortak adı.
es-SÜNEN
İbn Mâce’nin (ö. 273/887) Kütüb-i Sitte’ye dahil olan eseri.
es-SÜNEN
Ebû Dâvûd es-Sicistânî’nin (ö. 275/889) Kütüb-i Sitte’ye dahil olan eseri.
es-SÜNEN
Nesâî’nin (ö. 303/915) Kütüb-i Sitte’ye dahil olan eseri.
ŞA‘BÎ
Hadis âlimi, tâbiî.
ŞEMÂİL
Hz. Peygamber’in fizikî ve ahlâkî özelliklerini ifade eden bir terim ve bu konuda yazılan eserlerin ortak adı.
eş-ŞEMÂİLÜ’n-NEBEVİYYE
Tirmizî’nin (ö. 279/892) Resûl-i Ekrem’in şemâiline dair eseri.
eş-ŞİFÂ
Kādî İyâz’ın (ö. 544/1149) Peygamber sevgisine ve Hz. Peygamber’in müslümanlar üzerindeki haklarına dair eseri.
TEYMÎ
Hadis, tefsir, Arap dili ve edebiyatı âlimi.
TİRMİZÎ
Kütüb-i Sitte’den el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’in müellifi, muhaddis.
ÜMMÜ HÂNÎ
Hz. Ali’nin kız kardeşi, sahâbî.
ÜMMÜ HARÂM
Türkler arasında Hala Sultan diye bilinen sahâbî.
ÜMMÜ SELEME
Hz. Peygamber’in hanımı.
ÜMMÜ SÜLEYM
Enes b. Mâlik’in annesi, sahâbî.
ÜMMÜ ZER‘ HADİSİ
Câhiliye devrinde yaşayan on bir kadın ve onların kocalarıyla ilişkilerine dair bir hadis.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER