RAKS AKSAĞI - TDV İslâm Ansiklopedisi

RAKS AKSAĞI

RAKS AKSAĞI
Müellif: İSMAİL HAKKI ÖZKAN
Web Sitesi: TDV İslâm Ansiklopedisi
Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
Baskı Tarihi: 2007
Erişim Tarihi: 13.12.2024
Web Adresi:
https://islamansiklopedisi.org.tr/raks-aksagi
İSMAİL HAKKI ÖZKAN, "RAKS AKSAĞI", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/raks-aksagi (13.12.2024).
Kopyalama metni

Türk mûsikisinin dokuz zamanlı usullerinden biridir. Bir beş zamanla bir dört zamanın, diğer bir ifadeyle bir Türk aksağı ile bir sofyanın birbirine eklenmesinden meydana gelmiştir. Usul bu terkibiyle aksak usulünün teşekkül bakımından tam tersidir. Çünkü aksak usulü 4 + 5 = 9 şeklinde, raks aksağı ise 5 + 4 = 9 yapısındadır. Çok kullanılmış usullerden olmamakla beraber şarkılarda, ilâhilerde, Bektaşî nefeslerinde, bazı saz semâilerinin dördüncü hânelerinde, bazı oyun havalarında daha çok sekizlik mertebede (9/8) kullanılmıştır. Özel ritmik yapısıyla dikkat çeken raks aksağı usulü hareketli ve daha çok küçük formlu eserlerde tercih edilmiştir. Usul darblarının birincisi kuvvetli, ikincisi yarı kuvvetli, üçüncüsü kuvvetli, dördüncüsü zayıftır.


Kadızâde Tanbûrî Mustafa Çavuş’un, “Dök zülfünü meydâne gel” mısraıyla başlayan hisar-bûselik ve Fâize Ergin’in, “Kız sen geldin Çerkeş’ten” mısraıyla başlayan nihâvend şarkıları, Sadettin Kaynak’ın, “Benim yârim gelişinden bellidir” mısraıyla başlayan hicaz türküsü; Muallim İsmail Hakkı Bey’in, “Niçin sevdim ben seni” mısraıyla başlayan hicazkâr köçekçesi; Zeki Altun’un, “Aşk bağına girsen eğer” mısraıyla başlayan sabâ ilâhisi; Ahmet Hatiboğlu’nun, “Pîr dîvânına uğradım” mısraıyla başlayan uşşak nefesi bu usulle ölçülmüş eserlerden bazılarıdır.


BİBLİYOGRAFYA

Suphi Ezgi, Nazarî-Amelî Türk Musikisi, İstanbul 1935, II, 46-48.

Hüseyin Sâdeddin Arel, Türk Mûsıkîsi Nazariyatı Dersleri (haz. Onur Akdoğu), Ankara 1991, s. 101.

İsmail Hakkı Özkan, Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri Kudüm Velveleleri, İstanbul 2006, s. 652-653.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2007 yılında İstanbul’da basılan 34. cildinde, 433 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER