RÂŞİDÎ, Pîr Hüsâmeddin

20 Eylül 1911’de Sind’in Lârkâna bölgesinde Retûdîrû’ya (Ratodero) bağlı Behmen köyünde doğdu. Babası Pîr Seyyid Muhammed Hâmid Şah’tır. Daha sonra ailesiyle birlikte Karaçi’ye yerleşti. Farsça, Sindce ve İngilizce öğrenmeye başladığı ilk eğitim aşamasını özel hocalardan ders alarak tamamladı. Böylece resmî eğitim kurumlarında okumadan kendini yetiştirdi. Yazı hayatına on sekiz yaşında iken Jagan gazetesinde başladı. 1930’da Sukkur’da el-Menâr gazetesinin editörlüğünü yaptı. Ardından ağabeyi ile kendi gazetesi olan Sitâre-i-Sind’i çıkardı. Bir süre sonra yazmalar üzerine çalışmaya başladı. 1952’de Bağdat, Kahire, Beyrut, Şam ve Londra’yı kapsayan yolculuğu sırasında kütüphanelerde araştırma yaptı ve tanınmış yazarlarla görüştü. 1956’da aynı amaçla tekrar Bağdat, Şam ve Beyrut’a, 1958 ve 1966’da Afganistan’a gitti. 1958-1962 yıllarında Filipinler’de bulundu. 1964’te Pakistan’ın resmî temsilcisi sıfatıyla Moskova’daki Asya Afrika Dil Bilimi Kongresi’ne katıldı. Aynı yıl araştırmalar yapmak için Hong Kong’a, 1966’da da Çin’e giden Pakistan edebiyat heyetinde yer aldı. İran’a birçok defa seyahat etti; 1966’da Kültür ve Sanat bakanının davetlisi olarak Tahran’da I. Dünya İranologlar Kongresi’ne iştirak etti. Gittiği yerlerde topladığı el yazması ve matbu kitaplarla büyük bir kütüphane kurdu. Daha sonra bunları İslâmâbâd Kāidiâzam Üniversitesi ile Sind Üniversitesi’ne hediye etti. Kültürel ve ilmî çalışmalarından dolayı 1964’te Pakistan cumhurbaşkanı tarafından “Sitâre-i İmtiyâz” ödülüne lâyık görüldü. Ertesi yıl İran Devleti’nin Nişân-ı Sıpâs ve 1966’da birinci dereceden Nişân-ı Sıpâs ödülünü aldı. 1974’te Tahran Üniversitesi Edebiyat ve İnsan Bilimleri Fakültesi kendisine fahrî edebiyat doktoru unvanı verdi. 1 Nisan 1982’de Karaçi’de vefat etti, vasiyeti üzerine Karaçi’ye 100 km. uzaklıkta Mekelî’de (Makli) bulunan Mahdûm Muhammed Hâşim Tettevî’nin türbesine defnedildi. 1996 yılında Sind Üniversitesi tarafından Râşidî’ye fahrî Urdu edebiyatı doktoru unvanı verilmiştir.

Eserleri. Telif: Teẕkire-i Şuʿarâ-yı Keşmîr (I-IV, Lahor 1967, 1982; Karaçi 1969); Mirzâ Ġāzî Bîg Turḫân ûr us kî Bezm-i Edeb (Karaçi 1970); Maḳālât-ı Râşidî (nşr. Gulâm Muhammed Lâkû, Karaçi 2002); Peyvendhâ-yi Ferhengî u Edebî-yi Îrân u Pâkistân: Mecmûʿa-i Maḳālât (nşr. Encem Hamîd, İslâmâbâd 2014).

Neşir: İdrâkī-yi Beygelârî, Mes̱nevî-yi Çenîsernâme (Haydarâbâd 1956); Mîr Ali Şîr Kāni‘ Tettevî, Maḳālâtü’ş-şuʿarâʾ (Karaçi 1957), Mes̱neviyât ve Ḳaṣâʾid (Haydarâbâd 1961), Meklînâme (Haydarâbâd 1967), Tuḥfetü’l-kirâm (Haydarâbâd 1971); Şah Cihangir Hâşimî, Mes̱nevî-yi Maẓharü’l-âs̱âr (Haydarâbâd 1957); Mahdûm Muhammed İbrâhim Halîl Tettevî, Tekmile-i Teẕkire-i Maḳālâtü’ş-şuʿarâʾ (Karaçi 1958); Yûsuf Mîrek b. Mîr Ebü’l-Kāsım, Târîḫ-i Maẓhar-ı Şâhcihânî (Haydarâbâd 1963); Abdülhakîm Atâ-yi Tettevî, Heşt Bihişt (Haydarâbâd 1963); Miyân Nûr Muhammed, Menşûrü’l-vaṣiyye ve destûrü’l-ḥükûme (Haydarâbâd 1964); Mîr Muhammed b. Celâl Tettevî, Tarḫânnâme (Haydarâbâd 1965); Seyyid Abdülkādir b. Haşîm Tettevî, Ḥadîḳatü’l-evliyâʾ (Haydarâbâd 1967); Muhammed Fahrî-yi Herevî, Teẕkire-i Ravżatü’s-selâṭîn ve Cevâhirü’l-ʿacâyib (Haydarâbâd 1968); Aslah Mirzâ-yi Keşmîrî, Teẕkire-i Şuʿarâ-yi Keşmîrî (Karaçi 1967; Lahor 1983); Bayram Han, Dîvân (Karaçi 1971, Muhammed Sâbir ile birlikte); Cemâlî-yi Dihlevî, Mes̱nevî-yi Mihr ü Mâh (İslâmâbâd 1974); Âfitâb Rây-i Leknevî, Teẕkire-i Riyâżü’l-ʿârifîn (I-II, İslâmâbâd 1977-1982).

Bunların dışında birçok eserin çeviri ve neşrine nezaret etmiş, bazılarına takdim yazısı yazmış ve çeşitli dergilerde makaleleri yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 416-417 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.