RIDVANBEGOVİÇ, Ali Paşa

Bosna valilerinden Zülfikar Kaptan’ın oğludur. Aile, büyük ataları Rıdvan Kaptan dolayısıyla Rıdvanbeyoğulları (Rıdvanbegoviç) diye bilinir. Osmanlı kaynaklarında ailenin Mostar yakınlarındaki Stolac (İstolçe/Ustulçe) kasabasından olması dolayısıyla aynı zamanda İstolçeli Ali Paşa olarak da geçer. 1813-1814’te babasının yerine İstolçe mutasarrıfı oldu. Aynı dönemde kardeşi Hacıbey zengin gelirleri olan çevredeki Hutovo ağalığında bulunuyordu. Bu sırada Bosna-Hersek’in güçlü ailelerinden İsmâil Ağa Çengiç ailesiyle iyi ilişkiler içinde iken Bosna kaptanları ile arası iyi değildi. Nitekim 1830’da Bosna’da Gradaçaç kasabasında Kaptan Hüseyin, Osmanlı Devleti’ne karşı isyan hareketi başlattığında sayıları otuz dokuza varan Bosna-Hersek kaptanlarından birçoğu onunla iş birliği yaptığı halde Ali Paşa devletin yanında yer almıştı. İsyanın bastırılmasında görev alan Ali Paşa bölgede redif taburları kurmakta da başarılı oldu (BA, HH, nr. 21868/E). 1832’de Anadolu’ya geçti; Sadrazam Reşid Mehmed Paşa kuvvetlerine bağlı olarak Konya ve Kütahya’ya kadar ilerlemiş olan Mısır kuvvetlerine karşı savaştı. II. Mahmud, Ali Paşa’yı gösterdiği gayret dolayısıyla vezâretle mükâfatlandırdı ve Hersek’i müstakil mutasarrıflık haline getirerek yönetimini ona verdi. 1833 Mart ayı ortalarına ait bir belgede, Hersek sancağının Bosna eyaletinden ayrılıp o tarafın ahvalini bilen birine verilmesi gerektiği için kendisinin bu yörede iyi tanınması sebebiyle söz konusu sancağa tayin edilmiş olduğu belirtilir (BA, MD, nr. 250, s. 24-25). II. Mahmud, Ali Paşa’nın ayrıca bir nişanla ödüllendirilmesi hususundaki rapora kendi hattıyla onun buna lâyık olduğunu yazarak karşılık verdi (BA, HH, nr. 21757). Devlete bağlılıklarından dolayı Ali Paşa’nın oğlu Zülfikar Nâfiz Paşa, Rıdvan Paşa ve diğer aile fertlerine nişanlar ve yüksek görevler verildi. Bu şekilde tekrar Rumeli’ye dönen Ali Paşa uzun yıllar Hersek valiliği yaptı. Hersek sancağında biri Buna’da, diğeri Stolac’da inşa ettirdiği iki cami yanında meydana getirdiği hayır eserlerine birçok gelir tahsis etti (vakfiye tarihi 1264/1848). Bu hizmetlerinden dolayı Hersek’te halkın sevgisini kazandı.

Bosna’da 1850’li yıllarda ortaya çıkan ayaklanmada isyancılar Bihaç şehrini ele geçirdiler ve Bosna Valisi Tâhir Paşa’yı Travnik’e geri çekilmeye zorladılar. Ali Paşa bu ayaklanmayı destekledi ve isyancılarla birlikte hareket etti. Sultan Abdülmecid, Rumeli’deki Ömer Lutfi Paşa’yı Rumeli Ordu-yı Hümâyunu müşiri olarak bu ayaklanmayı bastırmakla görevlendirdi. Ömer Lutfi Paşa, Konjiç kasabası yakınlarında Ali Paşa’yı yendi (5 Şubat 1851). Tutuklanan Ali Paşa, Mostar’da bir eşeğe ters bindirilerek dolaştırıldı, daha sonra yanındakilerle birlikte Banyaluka’ya doğru yola çıkarıldı. Yolda çadırında korumasında bulunan askerlerden birinin silâhının ateş alması üzerine öldü (20 Mart 1851). Banyaluka’da Ferhad Paşa Camii hazîresinde küçük bir türbeye gömüldü. Bu türbe Bosna iç savaşında cami ile birlikte tamamen yıkılmıştır.

Ali Paşa, Stolac’da Bregava nehri kenarında içinde birçok bina bulunan bir saray külliyesi yaptırmıştır. Bu saray, Ahmed Cevdet Paşa’nın Rumeli teftişi sırasında bölgedeki Osmanlı askerine kışla olmak üzere İzvornikli Mahmud Paşa’nın İzvornik’te aynı şekildeki binalarıyla birlikte kamulaştırılmıştır. Külliye Bosna iç savaşında yıkılmış, daha sonra bazı evleri restore edilmiştir (2007). Eski evlerin satın alınmasıyla ilgili belgeler Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nde bulunmaktadır. Ali Paşa’nın yukarıda adları geçen oğulları yanında Habibe adında şair bir kızı vardır. Begoviç ailesinin bazı üyeleri günümüzde hayattadır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2008 yılında İstanbul’da basılan 35. cildinde, 50-51 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.