https://islamansiklopedisi.org.tr/rustem-pasa-kutuphanesi
Kanûnî Sultan Süleyman dönemi sadrazamlarından Rüstem Paşa’nın Eminönü’nde Mahmud Paşa Camii yakınında 957 (1550) yılında Mimar Sinan’a yaptırdığı medresede kurduğu kütüphanenin “evâil-i Cemâziyelevvel” 968 (1561 Ocak sonları) tarihli vakfiyesine göre kütüphanede günlük 5 akçe ücret alan bir hâfız-ı kütüb görev yapmaktaydı. Medrese hocalarının ve öğrencilerin yararlanması için açılmış kütüphaneden öğrenciler de hocalarının bilgisi dahilinde ödünç kitap alabilmekteydi. Rüstem Paşa’nın küçük bir koleksiyondan oluşan kütüphanesi vakfiyesine göre 120 cilttir (Yüksel, s. 270-271). Ancak tarihçi Peçevî’ye göre konağında çok zengin bir kütüphanesi bulunan Rüstem Paşa öldüğü zaman terekesinden 5000 kitap çıkmıştır (Târih, I, 23). Rüstem Paşa’nın medresesindeki kütüphanenin mevcudu daha sonra yapılan bağışlarla biraz artmıştır. Matbu katalogu, Mahmud Paşa Medresesi Kütüphanesi ve Rüstem Paşa Kütüphanesi Defteri adıyla basılan kitapta yer almaktadır (İstanbul 1311, s. 35-47). Bazı vakıf kütüphanelerindeki küçük koleksiyonların 1910 yılında binaları yenilenen kütüphanelere nakli sırasında Rüstem Paşa Kütüphanesi’nin bazı bölümlerinin rutubet tehlikesiyle karşı karşıya bulunduğu tesbit edilerek (BA, MF.KTV, Dosya nr. 6, Evrak 36) Nuruosmaniye Kütüphanesi’ne nakli düşünülmüşse de bu medresenin müderris ve talebelerinin ricası üzerine ve muhtemelen kütüphanenin 1909’da bir tamir görmüş olduğu göz önüne alınarak koleksiyon yerinde bırakılmıştır (BA, MF.KTV, Dosya nr. 6, Evrak 51). Ancak ardından kitaplar 1914’te Sultanselim’de kurulan kütüphaneye, daha sonra 1924’te Murad Molla Kütüphanesi’ne götürülmüştür. 1949’da diğer bazı koleksiyonlarla birlikte Süleymaniye Kütüphanesi’ne nakledilmiş olup (Dener, s. 32) günümüzde burada korunmaktadır (166 yazma, 23 basma).
BİBLİYOGRAFYA
BA, Ruûs, nr. 66, s. 5; nr. 80, s. 546; nr. 82, s. 230.
BA, Cevdet-Maârif, nr. 6640.
Peçuylu İbrâhim, Târih, I, 23.
Halit Dener, Süleymaniye Umumî Kütüphanesi, İstanbul 1957, s. 32, 59-60.
Günay Kut – Nimet Bayraktar, Yazma Eserlerde Vakıf Mühürleri, Ankara 1984, s. 69.
Erünsal, Türk Kütüphaneleri Tarihi II, s. 42, 141, 171.
İ. Aydın Yüksel, “Sadrazam Rüstem Paşa’nın Vakıfları”, Ekrem Hakkı Ayverdi Hâtıra Kitabı, İstanbul 1995, s. 241, 269-271.
Mübahat S. Kütükoğlu, XX. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara 2000, s. 62.
Faruk Bilici, “Les bibliothèques vakıf-s à Istanbul au XVIe siècle, prémices de grandes bibliothèques publiques”, Revue des mondes musulmans et de la Méditerranée, sy. 87-88, Aix-en-Provence 1999, s. 52-53.
