https://islamansiklopedisi.org.tr/saati-ahmed-fevzi
Dımaşklı Kürt asıllı bir aileye mensuptur. Tahsilini Dımaşk’ta tamamladı. Suriye topraklarının Osmanlı hâkimiyetinden çıkmasından sonra ülkenin Posta-Telgraf Teşkilâtı’nda umum müdür olarak görev yaptı. Hayatının tamamına yakınını Dımaşk’ta geçiren Sââtî 1924’te burada vefat etti. Ancak bazı kaynaklar onun ölüm tarihini 1930 olarak vermektedir (Nüveyhiz, I, 55; Ziriklî, I, 197; İbrâhim b. Abdullah el-Hâzimî, II, 582). Sââtî’nin ilmî şahsiyetinde Selefîlik doğrultusundaki temayüller ağırlık kazanır. Eserlerinden onun Vehhâbîlik akımına olumlu baktığı anlaşılmaktadır. Temel İslâmî ilimler yanında müsbet bilimlere de ilgi gösterdiği, dönemin materyalist akımlarına ve ülkesindeki misyonerlik faaliyetlerine karşı çalışmalar yaptığı bilinmektedir. Mütevazi bir hayat yaşaması ve yöneticilik görevinin şöhret kazanmasına elverişli olmaması sebebiyle fazla tanınmamış, bu yüzden kaynaklarda kendisine yeterince yer verilmemiştir. Yaşadığı dönemin diğer Şam ulemâsı gibi onun da Osmanlı Türkçesi’ne vâkıf olduğu kaydedilmektedir.
Eserleri. 1. Mişkâtü’l-ʿulûm ve’l-berâhîn fî ibṭâli edilleti’l-mâddiyyîn (Dımaşk 1338). Müellifin en hacimli çalışması olup eserde dönemin bilimsel gelişmeleri ele alınmakta ve naslar ışığında materyalist görüşler reddedilmektedir.
2. Nüzhetü’ṭ-ṭullâb fî taʿlîmi’l-merʾe ve refʿi’l-ḥicâb (Dımaşk 1921). Müslüman kadının eğitim ve öğretimi üzerinde durulan risâlede, modernleşme sürecinin, İslâm toplumunda kadının sosyal ve hukukî konumunda meydana getireceği değişikliklere temas edilmekte, İslâm kültürüne bağlı kalınarak bu eğitimin nasıl sürdürülebileceği tartışılmaktadır.
3. el-Burhân fî iʿcâzi’l-Ḳurʾân (Dımaşk 1924).
4. el-İnṣâf fî daʿveti’l-Vehhâbiyye ve ḫuṣûmihim li-refʿi’l-ḫilâf (Dımaşk 1340). Selef akımının Arap dünyasında güçlenmesi ve mezhepler arasındaki ilişkilerin hoşgörü sınırlarını aşması karşısında kaleme alınan risâlede Vehhâbîlik hareketine olumlu yaklaşılmakta, mezhepler arasında ortaya çıkan anlaşmazlıkların giderilme yöntemleri konusunda önerilerde bulunulmaktadır (Brockelmann, III, 436).
5. Kenzü’l-berâhîn (Dımaşk 1340, 1943). Hıristiyanlığa reddiye türünde bir eser olup hakkında bir tanıtım yazısı yayımlanmıştır (Luvîs Şeyho, “Kitâbü Kenzi’l-berâhîn”, el-Meşriḳ, XXIII/1 [Beyrut 1925], s. 554-555; krş. Brockelmann, III, 436).
6. Tuḥfetü’r-râġıbîn fî ḥasmi’l-cedel beyne’l-İslâm ve’l-mübeşşîrîn (Dımaşk, ts.).
7. en-Nehcü’l-ḳadîm fi’r-red ʿalâ mâ câʾe fî risâleteyi’l-ḥaḳ ve ḫiṭâbin kerîm (Dımaşk, ts.). Serkîs tarafından tanıtılan bu iki risâle de misyonerlerin faaliyetlerine reddiye olarak kaleme alınmıştır (Câmiʿu’t-teṣânîfi’l-ḥadîs̱e, I, 86, 97).
Sââtî’nin el-Maḳṣadü’l-vaḥîd li-iḳrâri’l-ḫasm bi’t-tevḥîd adlı bir eserinin daha bulunduğu kaydedilmektedir (Kehhâle, I, 229; İbrâhim b. Abdullah el-Hâzimî, II, 582).
BİBLİYOGRAFYA
Serkîs, Muʿcem, I, 995.
a.mlf., Câmiʿu’t-teṣânîfi’l-ḥadîs̱e, Beyrut 1993, I, 71 (nr. 599), 84 (nr. 733), 85 (nr. 738), 86 (nr. 748), 93 (nr. 818), 97 (nr. 855).
Brockelmann, GAL Suppl., III, 384, 436.
Nüveyhiz, Muʿcemü’l-müfessirîn, I, 55.
Abdülkādir Ayyâş, Muʿcemü’l-müʾellifîne’s-Sûriyyîn fi’l-ḳarni’l-ʿişrîn, Dımaşk 1405/1985, s. 235.
Ziriklî, el-Aʿlâm (Fethullah), I, 197.
M. Abdüllatîf Sâlih el-Ferfûr, Aʿlâmü Dımaşḳ, Dımaşk 1408/1987, I, 19.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, Beyrut 1414/1993, I, 229.
İbrâhim b. Abdullah el-Hâzimî, Mevsûʿatü aʿlâmi’l-ḳarni’r-râbiʿ ʿaşer ve’l-ḫâmis ʿaşer el-hicrî fi’l-ʿâlemi’l-ʿArabî ve’l-İslâmî, Riyad 1419, II, 582.
L. Şeyho, “Kitâbü Kenzi’l-berâhîn”, el-Meşriḳ, XXIII/1, Beyrut 1925, s. 554-555.
M. K., “el-Maṭbûʿâtü’l-cedîde”, MMİADm., I/1 (1339/1921), s. 49-50.
