SAGADEEV, Artur Vladimiroviç

Artur Vladimiroviç Sagadeev (Tatarca söylenişiyle Seg’di [Sa‘dî]) 24 Şubat 1931’de Kazan’da doğdu. 1954’te Moskova Doğubilimi Enstitüsü Yakındoğu Fakültesi’ni bitirdikten sonra Kazan Devlet Üniversitesi Bilim Kütüphanesi Doğu Nâdir Kitapları ve El Yazmaları Bölümü’nde çalışmaya başladı. 1956-1959 yıllarında Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği Bilimler Akademisi Felsefe Enstitüsü Doğu Ülkeleri Felsefesi ve Sosyolojisi Bölümü’nde kıdemli bilim uzmanı olarak görev yaptı. 1970’te Moskova Devlet Üniversitesi Felsefe Fakültesi’nde doçent unvanını aldı. 1970-1997 yılları arasında bilim baş uzmanı sıfatıyla Sovyetler Birliği Bilimler Akademisi Toplum Bilimleri Bilimsel İletişim Enstitüsü Asya ve Afrika Ülkeleri Bölümü’nde çalıştı, aynı zamanda Rusya Halklarının Dostluğu Üniversitesi Felsefe Tarihi Bölümü profesörlüğü görevini yürüttü. 22 Ocak 1997’de vefat etti.

Sagadeev’in bir kısmı Arapça, İngilizce, Fransızca vb. dillere çevrilmiş estetik, kültür ve İslâm felsefesinin çeşitli alanlarıyla ilgili 400’den fazla eseri yayımlanmıştır. Sagadeev, bazı felsefecilerin ve bir İslâm âlimleri kuşağının yetişmesine, ayrıca İslâm felsefesi klasiklerinin Rusça’ya çevrilmesine öncülük edenlerdendir. Onun Estetika narodov Blijnego i Srednego Vostoka (epoxa srednevekov’ya) (Yakın ve Ortadoğu halklarının estetiği [Ortaçağ devri], 1964) adlı doktora tezi, müslüman halkların estetik mirası üzerine Rusya’da yapılan araştırmaların temelini atmış, Vostoçnıy peripatetizm (Doğu Meşşâîliği) (1987) adlı profesörlük teziyle İslâm Meşşâî felsefesinin geçirdiği gelişimin tam bir tablosunu çizmiştir. Sagadeev’in akademik ilgi alanı antik felsefe (Aristo’nun Metaphysica ve De Anima adlı eserlerinin Rusça baskısına şerhler), diyalektik tarihi, düşünce ve hümanizm geleneği, çağdaş Arap düşüncesi, Afrika etnisite felsefesi, karşılaştırmalı felsefe ve medeniyetler diyalogu gibi oldukça geniş bir alanı kapsamaktadır. Son yıllarında Sagadeev müslüman hümanizmiyle ilgili hacimli bir monografi üzerinde çalışmıştır. Yazarları Rusya, Bağımsız Devletler Topluluğu ülkeleri, Arap ve diğer müslüman ülkelerde görev yapan onlarca tez yönetmiş, “Medeniyetler Diyalogu: Doğu-Batı” (1992, 1995, 1997) adlı uluslararası felsefe sempozyumlarının hazırlanıp düzenlenmesinde aktif rol almıştır. Bolşaya Sovetskaya Entsiklopediya (Büyük Sovyet ansiklopedisi, Moskva 1969-1978), İslam (Moskva 1988), İslam Entsiklopediçeskiy slovar’ (İslâm. ansiklopedik sözlüğü, Moskva 1991) gibi başvuru kaynaklarına İslâm ve müslüman kültürüne dair makaleler yazmıştır.

Başlıca Eserleri: İbn Rüşd (Averroés) (Moskva 1974); İbn Sina (Avitsenna) (Moskva 1980, 1985; Ar. trc. Tevfîk [İbrâhim] Sellûm, İbn Sînâ, Beyrut 1987, 2001); Classical Islamic Philosophy (Moscow 1990, Tevfik İbrahim [Sellûm] ile birlikte, Rusça’dan çeviren H. Campbell Creighton; Arapça versiyonu: el-Felsefetü’l-ʿArabiyye el-İslâmiyye: el-Kelâm ve’l-Meşşâʾiyye ve’t-taṣavvuf, Beyrut 2000, 2001, 2009; Dımaşk 2009); Mirsaid Sultan-Galeyev i ideologiya natsional’noosvoboditel’nogo dvijeniya (Mir Said Sultan-Galiyev ve ulusal kurtuluş hareketi ideolojisi, Moskva 1990); Klassiki arabo-musul’manskoy filosofii v perevodax A. V. Sagadeeva (A. V. Sagadeev’in çevirilerinde Arap-İslâm felsefesinin klasikleri, haz. Nur Serikovich Kirabaev, New York 1999 [yeni baskısı: Srednevekovaya arabo-musul’manskaya filosofiya v perevodax A. V. Sagadeeva, A. V. Sagadeev’in çevirilerinde Ortaçağ Arap-İslâm felsefesi], I-III, Moskva 2009-2010); Vostoçnıy peripatetizm (New York 1999, 2009); İssledovaniya po arabo-musul’manskoy kul’ture i filosofii (Arap-müslüman kültürü ve felsefesi üzerine araştırmalar, Moskva 2009).

Sagadeev ayrıca Behmenyar b. Merzübân’ın Kitâbü’t-Taḥṣîl’ini kısmen Rusça’ya çevirerek yayımlamıştır (Bakü 1983).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 442-443 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.