SÂMÎ ed-DEHHÂN

9 Nisan 1912’de ticaretle uğraşan bir ailenin çocuğu olarak Halep’te doğdu. İlköğrenimini Halep’te el-Medresetü’l-Fârûkıyye’de, liseyi Dımaşk’ta el-Medresetü’s-Sâneviyye es-Sultâniyye’de tamamladı. 1936’da yüksek tahsil ve doktora yapmak üzere Sorbon Üniversitesi’ne gönderildi. Sorbon Üniversitesi’nde edebiyat sahasında lisans, tarih ve ilmî araştırma yöntemleri konusunda yüksek lisans yaptı. Ayrıca Doğu Dilleri Okulu’nun Sâmî Dilleri Bölümü’nden mezun oldu. 1946’da Ebû Firâs el-Hamdânî’nin hayatı ve şiirlerine dair hazırladığı devlet doktorasını üstün başarıyla tamamladı. 1947 yılında ülkesine döndü. Dımaşk’taki el-Ma‘hedü’l-Fransî’ye (Institut Français de Damas) üye seçildi. Suriye Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde (Dımaşk) ders ve konferanslar vermeye başladı. Muhammed Kürd Ali’nin başkan olduğu dönemde Dımaşk’taki el-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Arabî’ye (Mecmau’l-lugati’l-Arabiyye) üye seçildi (Aralık 1953). 1960’ta Bağdat’taki el-Mecmau’l-ilmiyyü’l-Irâkī’ye muhabir üye tayin edildi. 1958’de Suriye’deki el-Meclisü’l-âlî li-riâyeti’l-fünûn ve’l-âdâb ve’l-ulûmü’l-ictimâiyye’ye üye seçildi. 1963-1965 yıllarında Rabat’ta öğretim üyeliği yaptı. 1965-1969 yılları arasında Ammân Üniversitesi’nde ders verdi. Doğu’da ve Batı’daki pek çok ülkeyi gezdi. Hem ilmî araştırmalarda bulundu hem Doğulu âlimlerle ve şarkiyatçılarla tanışma imkânı buldu. Brüksel, Cambridge, Paris ve Münih’te müsteşrikler tarafından düzenlenen kongrelere katıldı. 20 Temmuz 1971’de Dımaşk’ta vefat etti. Cenazesi doğum yeri Halep’e götürülüp orada toprağa verildi. Arapça ve Fransızca yanında İngilizce ve Türkçe bilen Sâmî ed-Dehhân özellikle Arap dili ve edebiyatı sahasında uzman olup Doğu’da ve Batı’da ilmî çevrelerde haklı bir şöhrete kavuşmuştu.

Eserleri. A) Telif Eserleri. Uṣûlü’t-tedrîsi’l-ḥadîs̱e: el-Luġatü’l-ʿArabiyye-Terceme ve iḳtibâs (Halep 1934); el-Kitâbe: Nuṣûṣ ve’l-ḳavâʿid (Halep 1936); Ḥayâtü İbni’l-ʿAdîm ve âs̱âruh (Dımaşk 1370/1951); Neşâṭü’l-Mecmaʿi’l-ʿilmiyyi’l-ʿArabî (Dımaşk 1951); Şâʿirü’ş-Şaʿb Ḥâfıẓ İbrâhîm (Kahire 1953); el-Ġazel min fünûni’l-edeb (I-II, Kahire 1954); Muḥammed Kürd ʿAlî: Ḥayâtühû ve âs̱âruh (Dımaşk 1955); el-Hecâ (Kahire 1957); Muḥâḍarât ʿani’l-Emîr Şekîb Arslan (Kahire 1958); Abdurraḥmân el-Kevâkibî (Kahire 1958); el-Emîr Şekîb Arslan: Ḥayâtühû ve âs̱âruh (Kahire 1379/1959, 1976, 1986); Ḫalîl Merdem Bek (Dımaşk 1959); eş-Şiʿrü’l-ḥadîs̱ fi’l-iḳlîmi’s-Sûrî (Kahire 1960); Ḳudemâʾ ve muʿâṣırûn (Kahire 1961); el-Merciʿ fî tedrîsi’l-luġati’l-ʿArabiyye (Dımaşk 1963); eş-Şuʿarâʾü’l-aʿlâm fî Sûriye (Beyrut 1968); Derbü’ş-şevk (kendi hayatı hakkındadır, Beyrut 1969).

B) Neşirleri. Dîvânü Ebî Firâs el-Ḥamdânî (I-III, Beyrut 1363/1944); Vezîr el-Mağribî, Kitâb fi’s-Siyâse (Dımaşk 1367/1948); Dîvânü’l-Veʾvâʾe’d-Dımaşḳī (Dımaşk 1950); İbn Receb, Kitâbü’ẕ-Ẕeyl ʿalâ Ṭabaḳāti’l-Ḥanâbile (Dımaşk 1370/1951; Henri Laoust ile birlikte); İbnü’l-Adîm, Zübdetü’l-ḥaleb min Târîḫi Ḥaleb (I-III, Dımaşk 1951-1968); Hâlidiyyân, et-Tuḥaf ve’l-hedâyâ (Kahire 1956); İzzeddin İbn Şeddâd, el-Aʿlâḳu’l-ḫaṭîre fî ʿulemâʾi’ş-Şâm ve’l-Cezîre (Dımaşk 1956, Dımaşk kısmı; Dımaşk 1963, Lübnan, Ürdün, Filistin ile ilgili bölümleri); Risâletü İbn Faḍlân (Dımaşk 1959; Beyrut 1987); Dîvânü’l-Ḫâlidiyyeyn (derleme ve tahkik, Kahire 1956; Beyrut 1412/1992).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2009 yılında İstanbul’da basılan 36. cildinde, 71-72 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.