ŞÂRİKA

Arap yarımadasının Basra ve Uman körfezleri arasında kuzeye doğru uzanan ve ucu Hürmüz Boğazı’nın güney sahilini teşkil eden üçgen burun üzerindedir. 2590 km²’lik bir alana sahiptir. Bölge, İngiltere ile Osmanlı Devleti arasında 1913’te varılan anlaşmada “Katar’ın güneyindeki bağımsız şeyhlere ait yerler” olarak geçen emirliklerin en güçlü kabilelerinden Kavâsim’in yaşadığı kısımdır. Tarihte Kavâsim kabilesine ait olduğu bilinen Ebû Mûsâ ve Tanb adaları 1991 yılı sonrasında Şârika ile İran arasında ortaklaşa yönetilirken 1992’de İran tarafından ilhak edilmiştir ve bu ilhak Şârika’nın en büyük siyasî problemlerinin başında gelmektedir. Emirlik topraklarında yer alan Hûr Fekkân ve Kelbâ, doğuda Uman körfezi boyunca uzanan Bâtine sahil şeridinde bulunduğu için Şârika yedi emirlik arasında hem Basra körfezinde hem Uman körfezinde kıyısı olan tek emirliktir. Ebûzabî (Abudabi) ve Dübey’den sonra en zengin üçüncü üye konumundaki Şârika barındırdığı eğitim kurumları ile konfederasyonun ve bölgenin kültür merkezidir. 1971’de Birleşik Arap Emirlikleri’nin kurulmasından sonra 1972 yılından itibaren Şârika Emirliği, İngiltere Exeter Üniversitesi’nde doktora yapan Şeyh Sultan b. Muhammed el-Kāsımî tarafından yönetilmektedir.

XVIII. yüzyılın ortalarına doğru Şârika ve Re’sülhayme’de güçlü bir donanma ve kara ordusu oluşturan Kavâsim kabilesinin reisi Rahmet el-Matarî bölgede kabilesinin nüfuzunun artmasına zemin hazırladı. Aynı dönemde Hürmüz halkının bir kısmı Şârika’ya göç etti. I. Dünya Savaşı’nın başlarında Arabistan’ın bu kesimindeki hâkimiyet Osmanlı Devleti’ndeydi. Ancak Osmanlılar’ın savaştan mağlûp çıkması üzerine İngilizler güç kazandılar. 1932’de burada İngiliz hava kuvvetleri üssünün kurulması ile Şârika ekonomik açıdan gelişme kaydetti; 1952 yılında da bağımsız emirlik olarak tanındı.

1965’te Emîr Hâlid b. Muhammed zamanında Hâlid Limanı ve arkasından Suudi Arabistan’ın ekonomik desteğiyle Şârika-Re’sülhayme otoyolu yapıldı. 1966-1971 yılları arasında ülke yapılaşma ve sosyal modernleşme hamlelerine sahne oldu. 1971’de federasyonun kurulmasından sonra ortak bütçeden pay almaya başlayan Şârika’da petrol çıkarıldı ve hızlı bir kalkınmayla Ebûzabî ve Dübey’in başarıları takip edildi. 1974’te az miktardaki doğal gaz ve ham petrol ihracatı 1988 yılından bu yana büyük bir gelişme kaydetti, buna bağlı olarak ülke topraklarında günlük ham petrol çıkarılması 40.000 varile yükseltildi. Şârika’da petrol sanayiinden başka çimento sanayii bulunmaktadır.

Şârika’da eğitim seferberliği, 1953’te bölgede ilk modern okulun açılmasıyla başlar. 1977’de Amerika’daki Delaware Eyalet Üniversitesi tarafından kurulan Şârika Amerikan Üniversitesi, yalnız Birleşik Arap Emirlikleri için değil bütün Körfez ülkeleri için önem taşıyan bir eğitim kurumudur. Günümüzde 5000 öğrencinin eğitim gördüğü üniversitenin fakülteleri arasında tıp, mühendislik, işletme, mimarlık ve bilim-sanat fakülteleri bulunmakta, üniversite bünyesinde ayrıca California Üniversitesi’nin kurduğu bir deprem gözleme merkeziyle bir rasathâne faaliyet göstermektedir. 1997’de ülkenin ilk yerli üniversitesi olarak kurulan Şârika Üniversitesi on iki fakültesiyle eğitim faaliyetlerini sürdürmektedir.

2008 yılı başlarına ait tahminlere göre 890.000 olan Şârika Emirliği nüfusunun yarıdan fazlasını göçmen işçi ve görevliler meydana getirmektedir. Bu nüfusun çok büyük bir kısmı Şârika şehrinde oturur (801.000). Basra körfezi kıyısında yer alan ve Şerce adıyla da tanınan şehir çok düzenli bir plana ve modern bir görünüme sahiptir. Şârika Emirliği bir parklar diyarıdır. Bir kısmı Hûr Fekkân, bir kısmı Kelbâ’da bulunan bu parklar otuz kadardır ve Şârika’ya çok sayıda turist çeker.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2010 yılında İstanbul’da basılan 38. cildinde, 351-352 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.