ŞİRK
Kâinatı yaratan ve idare eden en yüce varlığın ulûhiyyetine ortak tanıma anlamında bir terim.
MECÛSÎLİK
Zerdüştîliğin eski İran inanç ve gelenekleriyle karışmasından oluşan din.
MANİHEİZM
III. yüzyılda Mani tarafından eski İran’da kurulan ve günümüzde müntesibi bulunmayan gnostik bir din.
DEYSÂNİYYE
Milâdî II. yüzyılın sonu ile III. yüzyılın başlarında İbn Deysân (ö. 222) tarafından kurulan ve nur ile zulmet esasına dayalı âlem görüşünü benimseyen gnostik fırka.
MERKŪNİYYE
Milâdî II. yüzyılda ortaya çıkan ve günümüzde müntesibi bulunmayan ilk heretik hıristiyan mezhebi.
MEZDEKİYYE
Milâttan sonra V. yüzyılda İran’da ortaya çıkan düalist ve gnostik karakterli reformist dinî hareket.
SÂBİÎLİK
Güney Mezopotamya’da yaşayan ve ışık-karanlık düalizmine dayalı gnostik inançlarıyla tanınan topluluğun bağlı olduğu din.
HÜRMÜZ
Zerdüştîlik’te iyilik tanrısı olarak kabul edilen Ahura Mazda’nın İslâm literatüründeki adı.