SEVENGİL, Refik Ahmet

Babasının görevli olarak bulunduğu Bingazi’de (Libya) doğdu. Babası Binbaşı Bekir Hıfzı Bey, annesi Zehra Hanım’dır. İki aylıkken ailece Kastamonu’ya, iki yıl sonra da İstanbul’a geldiler. İbtidâî mektebi ve rüşdiyeden sonra Mercan İdâdîsi’nin ikinci sınıfında iken imtihanla Dârülfünun Edebiyat Fakültesi’ne girdi. Babasının ölümü üzerine çalışmak zorunda kalınca tahsilini tamamlayamadı. İdâdîden hocası olan Hakkı Tarık’ın (Us) aracılığı ile 1919’da İfham gazetesinde başladığı yazarlığını Vakit, Kurun, Büyük Gazete, Cumhuriyet, Yeni Sabah, Yeni İstanbul gazeteleriyle çeşitli dergilerde özellikle kitap tenkidi ve tiyatroya dair yazılarıyla devam ettirdi. Kurun gazetesinin neşriyat müdürlüğüne getirildi. Bu arada Menbaulirfan Mektebi’nde, Alman Lisesi’nde, Üsküdar Amerikan Kız ve Zapyon Rum Kız liselerinde edebiyat öğretmenliği yaptı. Dârülbedâyi Edebî Heyeti (1927-1928) ve İstanbul Şehir Meclisi üyesi (1930-1943) oldu. İki dönem Tokat’tan milletvekili seçildi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tiyatro Enstitüsü’nde (1961-1962) ve Devlet Konservatuvarı’nda Türk tiyatrosu tarihi dersleri verdi. Radyolar Umum Müdürlüğü, Basın Yayın ve Turizm Bakanlığı Radyo Dairesi Müdürlüğü gibi görevlerde bulunurken İstanbul ve Ankara radyolarında “Yüzyıllar Boyunca Halk Şairleri”, “Çağımızın Halk Şairleri”, “Eski Şiirimizin Ustaları” üzerine yaptığı konuşmaları (1963-1964) daha sonra kitap halinde yayımlandı. Sevengil, TRT kurumunun ilk yönetim kurulu üyesi ve genel müdür müşaviri iken 13 Eylül 1970’te Ankara’da öldü.

Yazılarında Şefik Ragıp ve R. A. S. imzalarını da kullanan Refik Ahmet daha çok gazete yazarlığı, radyo konuşmaları, tiyatro üzerine eleştiri ve yazılarıyla tanınmıştır. Özellikle yerli ve yabancı kaynakları, gazete koleksiyonlarını tarayarak ortaya koyduğu Türk tiyatrosu tarihiyle ilgili yazıları ve eserleri bu konuda ilk önemli araştırmalar olmuş, daha sonra bu alanda çalışanlar için vazgeçilmez bir kaynak teşkil etmiştir. Kendi ifadesiyle idealizm ve realizmin terkibi olan roman ve hikâyeleri yayımlandığında eleştirmenlerin ilgisini çekmişse de zamanla unutulmaya terkedilmiş, İmralı, Ceylan Avı, Bir Mevsimlik Aşk, Herkes Yerine Dönsün, Maden Ocaklarında adlı romanları tefrika halinde kalmıştır.

Eserleri. Roman: Çıplaklar (İstanbul 1936; Goli Ljodi adıyla Hırvatça’ya çevrilmiştir), Açlık (İstanbul 1937), Perdenin Arkası (İstanbul 1941).

Hikâye: Köyün Yolu (İstanbul 1938).

İnceleme, Araştırma, Sohbet: İstanbul Nasıl Eğleniyordu (İstanbul 1927), Bizim İstediğimiz Edebiyat (Ankara 1933), Yakın Çağlarda Türk Tiyatrosu I-II (İstanbul 1934), Hüseyin Rahmi Gürpınar: Hayatı, Hatıraları, Eserleri, Münakaşaları ve Mektupları (İstanbul 1944), Sur l’ancienneté de l’art dramatique turc (İstanbul 1949), Sanat Yıllığı 1950 (İstanbul 1950), Fatih Devrinde Âlimler, Sanatkârlar ve Kültür Hayatı (İstanbul 1953), Eski Türklerde Dram Sanatı (Ankara 1959), Opera Sanatı ile İlk Temaslarımız (Ankara 1959), Türk Tiyatrosu Tarihi III: Tanzimat Tiyatrosu (İstanbul 1961), Türk Tiyatrosu Tarihi IV: Saray Tiyatrosu (İstanbul 1962), Eski Şiirimizin Ustaları (İstanbul 1964), Yüzyıllar Boyunca Halk Şairleri (İstanbul 1965), Çağımızın Halk Şairleri (İstanbul 1967), Meşrutiyet Tiyatrosu (İstanbul 1968), Her Gün Bir Ediple (mülâkatlar, haz. Mustafa Armağan, İstanbul 2004).

Bunların dışında 1926-1931 yıllarında yayımlanmış, daha sonra birkaç defa basılmış, ilk ve orta okullarla muallim mektepleri için yurt bilgisi ve kıraat kitapları, basılmamış radyo skeçleriyle Devlet Tiyatrosu’nda oynanmış (1953) Sahnenin Dışındaki Oyun adlı bir tiyatrosu vardır.

BİBLİYOGRAFYA

Mehmet Behçet Yazar, Edebiyatçılarımız ve Türk Edebiyatı, İstanbul 1938, s. 357-363.

Hasan Âli Ediz, “50 Yıllık Arkadaşım ve Dostum Refik Ahmet Sevengil”, Yeni Edebiyat, sy. 12, İstanbul 1970, s. 4-5.

Sami N. Özerdim, “Tiyatro Tarihi ile Seçkinleşen Çok Yönlü Kültür Adamı: Refik Ahmet Sevengil”, Milliyet Sanat Dergisi, sy. 149, İstanbul 1975, s. 16, 27.

Sami Önal, “Sevengil, Refik Ahmet”, DBİst.A, VI, 539-540.

“Sevengil, Refik Ahmet”, Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi, İstanbul 2001, II, 731-732.