SINOR, Denis

17 Nisan 1916’da o zaman Macaristan’a bağlı olan Cluj-Napoca’da (Romanya) doğdu. İlk ve orta öğrenimini Macaristan, İsviçre ve Fransa’da tamamladı. Moğolca’yı, Türkçe’yi ve bazı Orta Asya dillerini öğrendiği Budapeşte Üniversitesi’ni 1938’de birincilikle bitirdi. Burada Gyula Németh ve Lajos (Louis) Ligeti gibi ünlü bilim adamlarının derslerine girdi. Türkçe el yazmalarını incelemek üzere 1937’de Almanya’ya gitti. II. Dünya Savaşı sırasında hür Fransız güçlerine yardım ettiği için Fransız vatandaşlığına hak kazandı. 1939-1945 yıllarında Paris Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nde Fransız şarkiyatçısı Paul Pelliot ile birlikte çalıştı. 1948’de İngiltere’ye yerleşerek Cambridge Üniversitesi’nde yüksek lisans yaptı. Ardından Doğu Çalışmaları Bölümü’ne tayin edildi, 1962 yılına kadar klasik Moğolca ve Altay dili dersleri verdi. 1955-1962 arasında Büyük Britanya Royal Asiatic Society’nin sekreterliğini yürüttü. Adına “Denis Sinor Medal for Inner Asian Studies” verilmeye başlandı.

1962’de Amerika’da Indiana Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi olarak bulundu. Daha sonra Ural-Altay Çalışmaları Bölümü’nü kurarak başkanlığını üstlendi. 1981 yılına kadar görev yaptığı bu bölümdeki çalışmaları neticesinde burası dünyanın sayılı merkezleri arasına girdi ve adı Central Eurasian Studies (CEUS) olarak değiştirildi. İran’la ilgili çalışmaları da bölüme ekleyen Sinor bu alanın başta gelen isimlerinden sayılarak “distinguished professor” unvanı aldı. 1979’da Macar Bilimler Akademisi onur üyesi seçildi. Szeged (1971) ve Kazan Beşerî Bilimler Üniversitesi’nce (2007) fahrî doktorluğa lâyık görüldü. 1981-2005 yıllarında UNESCO Orta Asya Medeniyetleri Tarihi Komisyonu başkan yardımcılığı yaptı. 1986-2011 arasında “emeritus” (emekli profesör) olarak çalıştı. Aralarında, Geleneksel Uluslararası Altay Çalışmaları Konferansı’ndan ve UNESCO’dan aldığı madalyaların da bulunduğu çok sayıda ödül kazandı (http://www.indiana.edu/~ceus/faculty/sinor.shtml).

Ana vatanı ile bağlarını koparmayan Sinor ülkesinde de ödüllendirildi (2006). Bir yandan Uluslararası Macar Çalışmaları Birliği’nin başkan yardımcılığını yaparken (1975-1991) bir yandan da Encyclopaedia Britannica’da Macar edebiyatı maddelerinin editörlüğünü üstlendi. Ansiklopedinin seçkin maddelerinden oluşan on sekiz ciltlik Britannica-Hungarica’nın Macarca versiyonunun Amerika’daki koordinatörlerinden biri oldu. Yoğun çalışmalarına rağmen aralarında Afganistan, Çin Türkistanı, Sovyet Orta Asyası, Kuzey Pakistan, Sibirya, İç ve Dış Moğolistan’ın da bulunduğu pek çok ülkeye seyahat etti, hayatının büyük bölümünü Avrupa ve Amerika’da geçirdi. 12 Ocak 2011’de Amerika’da öldü. Üç defa evlenen Sinor’un iki çocuğundan oğlu kendisinden önce ölmüştür, kızı Sophie (Berman) felsefe alanında akademisyen olarak görev yapmaktadır. Sinor’un çalışmaları arasında çok sayıda kitap, makale, ansiklopedi maddesi, kitap tanıtımı gibi yayınları bulunmaktadır. İngilizce, Almanca, Fransızca, Macarca, Rusça ve diğer bazı dillerde 160’tan fazla makalesiyle 150’yi aşkın kitap eleştirisi yayımlanmış, 1967’de başlayan Asya Tarihi Bülteni’nin editörlüğünü de yapmıştır.

Tanınmış bazı eserleri şunlardır: 1. Essays in Comparative Altaic Linguistics (Indiana University Uralic and Altaic Studies, vol. 145, Bloomington 1990).

2. The Uralic Languages: Description, History and Foreign Influences (Handbuch der Orientalistik, Handbook of Uralic Studies, vol. 1, Leiden 1988).

3. Essays on Uzbek History, Culture, and Language (Indiana University Uralic and Altaic Series, vol. 156, Bloomington 1993).

4. Etymological Dictionary of the Altaic Languages: Part One: (A-K) (Leiden 2003, editör olarak).

5. Studies in Medieval Inner Asia (London 1997) (yayınlarının tamamı için bk. http://www.indiana.edu/~ceus/faculty/sinor.shtml.).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2019 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 3. basım) EK-2. cildinde, 510 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.