ABDULLAH EFENDİ, Ebezâde - TDV İslâm Ansiklopedisi

ABDULLAH EFENDİ, Ebezâde

Müellif: MEHMET İPŞİRLİ
ABDULLAH EFENDİ, Ebezâde
Müellif: MEHMET İPŞİRLİ
Web Sitesi: TDV İslâm Ansiklopedisi
Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
Baskı Tarihi: 1988
Erişim Tarihi: 04.10.2024
Web Adresi:
https://islamansiklopedisi.org.tr/abdullah-efendi-ebezade
MEHMET İPŞİRLİ, "ABDULLAH EFENDİ, Ebezâde", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/abdullah-efendi-ebezade (04.10.2024).
Kopyalama metni

Kadı Mustafa Efendi’nin oğludur. Annesi, Lehistan seferi sırasında Balçık kasabasında IV. Mehmed’in bir çocuğunun doğumuna ebelik ettiğinden “Ebezâde” lakabıyla meşhur olmuştur. Tahsilini tamamladıktan sonra çeşitli medreselerde müderrislik yaptı; daha sonra kadılık mesleğine geçerek 1685-1695 yılları arasında sırasıyla Mısır, Edirne ve Mekke kadılıklarında bulundu. 1695’te Anadolu kazaskeri, kısa bir mâzuliyetten sonra Rumeli kazaskeri oldu. 1698’de azledildiyse de Enderun halkının tavassutuyla teamüle aykırı olarak, doğrudan padişahın hatt-ı hümâyunu ile tekrar Rumeli kazaskerliğine getirildi. Bir yıllık süre sonunda kazaskerliğinin yeniden uzatılması için Enderun halkı ricada bulunduysa da Şeyhülislâm Feyzullah Efendi kendisine rakip gördüğü Ebezâde’yi Maraş kadılığına tayin ettirdi; ancak buraya gitmeyince Kıbrıs’a sürüldü. III. Ahmed padişah olmadan önce Bursa’da oturmasına izin verilmişti. Fakat o, Eskişehir’e geldiğinde yeni padişahın tahta çıktığını ve Şeyhülislâm Feyzullah Efendi’nin azledildiğini öğrendi. Bunun üzerine Bursa yerine İstanbul’a gitti; padişahın izni olmadan İstanbul’a gelmesi hoş karşılanmadıysa da affedilerek burada kalmasına izin verildi. 1705’te tekrar Rumeli kazaskerliğine, 25 Ocak 1708’de de Sâdık Efendi’nin yerine şeyhülislâmlığa tayin edildi. Bu görevde iki buçuk yıl kadar kalan Ebezâde 16 Temmuz 1710’da azledildi. 13 Şubat 1712’de, yerine geçen Abdullah Efendi’nin vefatı üzerine ikinci defa şeyhülislâmlığa getirildi.

Ebezâde Abdullah Efendi, Osmanlı ülkesine sığınan Demirbaş Şarl’ın memleketine gönderilmesi için Rusya ile yapılan anlaşmada bulunmuş, bu durumu görüşmek üzere yapılan toplantıda mülteci kralın memleketine gönderilmesini, gitmediği takdirde Dimetoka’da ikamete mecbur edilmesini istemişti; hatta bu yolda vezîriâzama da tesir etmişti. Şeyhülislâmın bu tutumunu misafirperverliğe aykırı bulan İstanbul halkı, aleyhinde konuşmalar yapmaya başlayınca, bunların önünü almak için Ebezâde 14 Mart 1713’te azledilerek şeyhülislâmlık Atâullah Efendi’ye verildi. Azlinden sonra Rumelihisarı’ndaki yalısına çekilen Ebezâde’nin kendisini ziyarete gelenlere devlet büyüklerini çekiştirmesi sadrazamla şeyhülislâmı kızdırdı ve bu yüzden 1714’te Trabzon’a sürgün edildi. Trabzon’a gitmek üzere fırtınalı bir günde yola çıkan Abdullah Efendi, bindiği geminin Karasu önlerinde batması üzerine boğularak öldü.


BİBLİYOGRAFYA

Şeyhî, Vekāyiu’l-fuzalâ, Beyazıt Devlet Ktp., Veliyyüddin Efendi, nr. 2362, II, vr. 182a-183a.

, II, 302; III, 376; IV, 4.

, s. 80-81.

, s. 499-500.

, III, 371-372.

, IV/2, s. 458-459.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1988 yılında İstanbul’da basılan 1. cildinde, 98 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER