AHMED el-HÂŞİMÎ

Kahire’de doğdu. Aklî ve naklî ilimleri tahsil ettiği Ezher Üniversitesi’nde Muhammed b. Muhammed el-Enyâbî, Cemâleddîn-i Efgānî, Abdülkādir b. Mustafa er-Râfiî ve Muhammed Abduh gibi meşhur âlimlerden ders aldı. Mezun olduktan sonra Kahire’deki yerli ve yabancı okullarda uzun süre öğretmenlik, idarecilik ve müfettişlik yaptı. Hz. Hüseyin vasıtası ile soyu Hz. Peygamber’e ulaştığı için “seyyid” unvanı ile tanınan Ahmed el-Hâşimî Kahire’de vefat etti.

Ahmed el-Hâşimî, dil ve edebiyatla ilgili ders kitaplarında ve okullardaki eğitim tarzında gördüğü noksanlıkları telâfi etmek ve müslüman bir nesil yetiştirmek için büyük gayretler sarfetmiştir. Onun dil, edebiyat ve dinî konulardaki başlıca eserleri şunlardır:

1. Cevâhirü’l-edeb fî ṣınâʿati (edebiyyât ve inşâʾi) luġati’l-ʿArab. Câhiliye devrinden 1319 (1901) yılına kadar muhtelif şair ve nâsirlerden seçtiği edebî parçaları ihtiva eden ve pek çok defa basılan bu iki ciltlik antolojinin on dokuzuncu baskısı Kahire’de yapılmıştır (1381/1962).

2. Üslûbü’l-ḥakîm fî menheci’l-inşâʾi’l-ḳavîm. Dinî, edebî, felsefî ve tarihî 117 kısa makaleden meydana gelen eser, daha sonra 179 makale ilâvesiyle ve Dîvânü’l-inşâʾ ev Üslûbü’l-ḥakîm fî menheci’l-inşâʾi’l-ḳavîm adıyla yeniden defalarca yayımlanmıştır (meselâ 7. bs., Kahire 1348/1929).

3. Mîzânü’ẕ-ẕeheb fî ṣınâʿati şiʿri’l-ʿArab. Aruz, kafiye ve şiire dair olan eser Kahire’de on dördüncü defa basılmıştır (1382/1963).

4. el-Ḳavâʾidü’l-esâsiyye li’l-luġati’l-ʿArabiyye. İbn Mâlik’in Elfiyye’si ile onun belli başlı şerhleri esas alınarak yazılmış gramer hakkındaki bu derli toplu kitap Kahire’de basılmıştır (1354/1935).

5. İnşâʾü’l-mükâtebâti’l-ʿaṣriyye ve’l-mürâselâti’l-ʿArabiyye. Çeşitli konulara dair mektup ve yazışma örnekleri ihtiva eden bu kitabın altıncı baskısı Kahire’de yapılmıştır (1377/1958).

6. Cevâhirü’l-belâġa. Bugüne kadar pek çok defa basılan meânî, bedî ve beyana dair bu eserin ikinci baskısı Kahire’de yapılmıştır (1323/1905).

7. el-Müfredü’l-ʿalem fî resmi’l-ḳalem. Hemze, vav ve yâ harflerinin yazılışına ve birbirlerine kalbedilmesine dairdir.

8. Muḫtârü’l-eḥâdîs̱i’n-nebeviyye ve’l-ḥikemi’l-Muḥammediyye. Kütüb-i Sitte, el-Muvaṭṭaʾ, el-Câmiʿu’ṣ-ṣaġīr, el-Câmiʿu’l-kebîr, et-Terġīb ve’t-terhîb ile diğer muteber hadis kitaplarından seçilen ve ilk harflerine göre alfabetik olarak sıralanan iki bin kadar hadisi ihtiva eder. Eser Ali Fikri Yavuz ile Abdullah Aydın (İstanbul 1964), Ahmet Balcı (Ankara 1965) ve Abdülkadir Akçiçek (İstanbul 1967) tarafından Türkçe’ye tercüme edilmiştir.

9. es-Saʿâdetü’l-ebediyye fi’d-diyâneti’l-(eş-şerîʿati’l) İslâmiyye. Müellifin İslâmî konulara dair muhtelif makalelerini ihtiva etmektedir.

10. es-Siḥrü’l-ḥalâl fi’l-ḥikemi ve’l-emsâl. Son dört eseri Kahire’de birçok defa yayımlanmışsa da tarihleri tesbit edilememiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 89 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.