AHVÂZÎ, Ahmed b. Hüseyin

Hakkında yeterli bilgi bulunmamaktadır. Bîrûnî’nin eserlerinde adının geçmesi ve kendisinin de bir kitabında Ebû Ca‘fer el-Hâzin’den bahsetmesi, IV. (X.) yüzyılda yaşamış olduğunu göstermektedir. Mevcut eserleri, asıl ününü sağlayan matematikçiliğinin yanında astronomi ve kültür tarihi ile de yakından ilgilendiğini ortaya koymaktadır. Ancak aynı yüzyılda yaşayan ve yine Ahvâzî nisbesini taşıyan başka ilim adamlarının da bulunması ve bunların hiçbirinin hayat hikâyesinin kesinlikle bilinmemesi, mevcut eserlerin hangi Ahvâzî’ye ait olduğu hususunda bazı tereddütler uyandırmaktadır. Kaynaklarda genellikle kabul edildiğine göre, bu Ahvâzî’lerden Ebü’l-Hasan ve Ebü’l-Hüseyin künyelerini taşıyan ikisi aynı şahıs olup aşağıdaki eserler ona aittir:

1. Şerḥu’l-maḳāleti’l-ʿâşire min kitâbi Öḳlîdis. Öklid’in (Euklides) onuncu kitabı hakkında yazılmış sekiz fasıllık bir şerhtir; pek çok yazma nüshası mevcuttur (Süleymaniye Ktp., Yazma Bağışlar, nr. 1347/1; diğer nüshaları için bk. Sezgin, V, 312-313).

2. Kitâbü’l-Maʿarifi’r-Rûm. Bizanslılar’ın müsbet ilimlerdeki ilerlemelerini anlatan bu eseri, İstanbul’a yaptığı bir seyahatten sonra yazmıştır. Bîrûnî, el-Âs̱ârü’l-bâḳıye adlı kitabının önsözünde bu eserden bahsetmektedir.

3. Risâle fi’l-mîzân. Matematik hesaplarının doğruluk derecelerini kontrol konusunda yazılmış olan bu eserin 696 (1297) tarihli bir nüshası Patna’da (nr. 2928/2) bulunmaktadır (bk. Sezgin, V, 313).

Ahvâzî’nin bunlardan başka bir de astronomiyle ilgili bir kitabının olduğu, Bîrûnî’nin Taḥḳīḳu mâ li’l-Hind adlı eserinde ondan faydalandığını söylemesi sebebiyle bilinmektedir. Ancak bu eser henüz bulunamamış ve adı da başka kaynaklardan tesbit edilememiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 193 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.