AMÂRE

Dicle’nin doğu (sol) kıyısında, Basra ile Kûtül‘amâre arasında yer alır; nüfusu 81.000 civarındadır (1980). XVII. yüzyılda bir köy görünümünde olan Amâre, XIX. yüzyılın sonlarından 1914’e kadar Osmanlı Devleti’nin Basra vilâyetine bağlı aynı adı taşıyan sancağın merkezi statüsünde idi. Amâre, Bağdat Valisi Nâmık Paşa’nın bölgede isyan halinde olan Benî Lâm ve Âl-i Bû Muhammed aşiretleri üzerine yaptığı askerî harekât sırasında (1862), Dicle’nin sol kıyısında bir ordugâh kurulması sebebiyle halk arasında bir müddet Ordu adıyla anıldı. Asayişin sağlanmasından sonra burada bir kışla inşa edildi ve şehir daha sonra tüccar, esnaf gruplarının yerleştirilmesiyle bir ticaret merkezi haline geldi. Bu dönemde Amâre, Dicle’de işleyen buharlı gemiler için bir yakıt ikmal istasyonu ve 1890’dan itibaren II. Abdülhamid’in bölgedeki emlâkinin idare edildiği bir merkez olarak kısa zamanda gelişti. Amâre, İngiltere’nin Irak harekâtından sonra 1915-1932 yıllarında İngiliz manda yönetiminde kaldı ve bu dönemde Basra ile arasına askerî maksatlarla bir demiryolu hattı inşa edildi. Irak Krallığı döneminde, 1940 sonrasında şehrin özellikle güney kesimi düzenli bir şekilde gelişti. Ancak bölgede bulunan Benî Lâm, Âl-i Bû Derrâc ve Âl-i Bû Muhammed adlı aşiretler, Osmanlı döneminde olduğu gibi tam bir idarî kontrol altına alınamamışlardır.

XIX. yüzyılın sonlarında Amâre’de üç cami ile bir rüşdiye ve altısı müslümanlara, dördü gayri müslimlere ait olmak üzere on sıbyan mektebi bulunuyordu ve şehrin o tarihlerdeki nüfusu 9500 idi. 1900’lerde toplam nüfusu 150.000 olan sancağın merkez kazası Amâre’den başka Şatra, Zübeyr ve Düveyric adlı üç kazası ve aynı yıllarda nüfusu 41.000 olan Amâre kazasının da Ali eş-Şarkī, Ali el-Garbî ve el-Ezer adlı üç nahiyesi bulunuyordu.

Yakın zamanda adı Meysân olarak değiştirilen Amâre ilinin yüzölçümü 14.103 km² ve nüfusu 411.843 (1985 tahmini) olup Amâre, Kal‘atü Sâlih ve Ali el-Garbî adlı üç kazası bulunmaktadır. Dicle’nin her iki tarafına yayılmış olan ilin sulanabilen topraklarında Osmanlılar devrinde olduğu gibi bugün de büyük ölçüde ziraat yapılmakta, pirinç, buğday, arpa, mısır, hurma, portakal ve kayısı başta olmak üzere çeşitli ürünler yetiştirilmektedir. Bölgede çoğunluğu pamuklu ve keten üzerine olan dokuma endüstrisi kuruluşları yer alır; hayvancılık bir hayli gelişmiş olup Amâre’nin yün ve yapağıları dünyaca ünlüdür.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1989 yılında İstanbul’da basılan 2. cildinde, 558-559 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.