Arama - TDV İslâm Ansiklopedisi

ez-ZÎCÜ’l-MÜMTEHAN الزيج الممتحن
Yahyâ b. Ebû Mansûr’un (ö. 215/830 [?]) çeşitli takvim bilgilerine, ay ve güneş tutulmalarına ait cetvelleri içeren astronomiye dair eseri.

BEDÂYİU’l-VEKĀYİ‘ بدايع الوقايع
Zeynüddin Mahmûd-i Vâsıfî’nin (ö. 959/1552 [?]) özellikle yaşadığı yıllardaki Horasan ve Orta Asya’nın kültür hayatını yansıtan hâtırat mahiyetindeki Farsça eseri.

ÇEHÂR MAKĀLE چهار مقالة
Nizâmî-i Arûzî’nin (ö. 552/1157’den sonra) bir hükümdar için gerekli olan kâtip, şair, müneccim ve tabip gibi dört memurun mesleğinden bahseden eseri.

MECMAU’l-BAHREYN مجمع البحرين

Radıyyüddin es-Sâgānî’nin (ö. 650/1252), Cevherî’nin eṣ-Ṣıḥâḥ’ı ile onu tamamlayıp yanlışlarını düzeltmek üzere yazdığı et-Tekmile ve el-Ḥâşiye adlı eserlerini kapsayan sözlüğü.bk. SÂGĀNÎ, Radıyyüddin رضيّ الدين الصاغاني

er-RED ale’l-CEHMİYYE الردّ على الجهميّة
Osman b. Saîd ed-Dârimî’nin (ö. 280/894) bazı ilâhî sıfatlarla kader ve Kur’an’ın mahlûk oluşu konularında Cehmiyye ve Mu‘tezile’nin görüşlerini eleştirdiği eseri.

TA‘LÎKĀT التعليقات
İslâm telif geleneğinde bir metnin daha iyi anlaşılabilmesi için sayfa kenarlarına yazılan notlar, bir müellifin bazı görüş ve düşüncelerinin notlar halinde toplandığı eserlerin ortak adı.

TEHZÎBÜ’l-KEMÂL تهذيب الكمال

Cemmâîlî’nin Kütüb-i Sitte râvilerine dair el-Kemâl’ini Yûsuf b. Abdurrahman el-Mizzî’nin (ö. 742/1341) tashih edip yeni bilgiler ekleyerek düzenlediği eseri.bk. el-KEMÂL الكمال

KÂMİLÜ’s-SINÂATİ’t-TIBBİYYE كامل الصناعة الطبّيّة

Ali b. Abbas el-Mecûsî’nin (ö. 384/994 [?]) XIII. yüzyıla kadar İslâm dünyasında ve Avrupa’da ders kitabı olarak okutulan tıbba dair eseri.bk. ALİ b. ABBAS el-MECÛSÎ عليّ بن العباس المجوسي

RAVZA-i EVLİYÂ روضۂ اولياء

Bursa’da yaşamış Osmanlı âlim, mutasavvıf ve şairleri hakkında Baldırzâde Mehmed Efendi (ö. 1060/1650) tarafından yazılan ve Vefeyât-ı Baldırzâde adıyla da anılan eser.bk. BALDIRZÂDE MEHMED EFENDİ

el-UTBİYYE العتبيّة

Muhammed b. Ahmed el-Utbî’nin (ö. 255/869) el-Müstaḫrece adıyla da bilinen ve Mâlikî mezhebinde ümmehât denilen temel metinler arasında yer alan eseri.bk. UTBÎ, Muhammed b. Ahmed محمّد بن أحمد العتبي

FÜTÛH-ı YEMEN فتوح يمن

Rumûzî’nin (ö. 990/1582’den önce) Yemen tarihine ve Koca Sinan Paşa’nın bu ülkeyi zaptına dair Târîh-i Feth-i Yemen adıyla da bilinen manzum eseri.bk. RUMÛZÎ رموزى

el-İZZÎ fi’t-TASRÎF العزّي في التصريف

İzzeddin ez-Zencânî’nin (ö. 660/1262 [?]) sarf ilmine dair kaleme aldığı, özellikle Osmanlı medreselerinde okutulan ve "sarf cümlesi" olarak tanınan beş klasik eserden biri.bk. ZENCÂNÎ, İzzeddin عزالدين الزنجاني

MAKĀME المقامة
Hayalî bir kahramanın başından geçen olayların hayalî bir hikâyeci tarafından dile getirildiği kısa hikâyeler serisinden (makāmât) meydana gelen edebî tür ve bu konuda yazılan eserlerin ortak adı.

TARİH التاريخ
Toplumların başından geçen olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bunların sebep ve sonuçlarını, birbirleriyle olan ilişkilerini ele alan bilim dalı ve bu dalda yazılan eserlerin ortak adı.

TARİK الطريق

Kıraat ilminde bir okunuşa onu râviden alan kimseye nisbetle verilen ad; bu ilimde yedili, onlu ve on dörtlü sistemlerin her biri; kıraat öğretiminde belli eserlerin sistemi ya da belli ülke ve şehirlerde benimsenen metodu.bk. KIRAAT القراءة

el-ÎZÂH الإيضاح

bk. KAZVÎNÎ, Hatîb; MİFTÂHU’l-ULÛM

el-EGĀNÎ الأغاني

Ebü’l-Ferec el-İsfahânî’nin (ö. 356/967), Emevî ve Abbâsî dönemlerinde yaşayan şarkıcı ve bestekârlarla bunların şarkı ve besteleri hakkında bilgi vermek için kaleme aldığı meşhur eseri.bk. EBÜ’l-FEREC el-İSFAHÂNÎ أبو الفرج الإصفهاني

FADÎHATÜ’l-MU‘TEZİLE فضيحة المعتزلة

İbnü’r-Râvendî’nin (ö. 301/913-14 [?]) Mu‘tezile mezhebini tenkit etmek için kaleme aldığı, Feḍâʾiḥu’l-Muʿtezile adıyla da bilinen ve Ebü’l-Hüseyin el-Hayyât’ın el-İntiṣâr başlıklı kitabıyla cevaplandırdığı eser.bk. el-İNTİSÂR الانتصار

USÛL الأصول

Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî’nin (ö. 189/805) kaleme aldığı ve Hanefî fıkhının temelini teşkil ettiği için "mesâilü’l-usûl" veya kısaca "usûl", kendisinden tevâtür yahut şöhret yoluyla rivayet edildiği için de "zâhirü’r-rivâye" diye anılan eserler.bk. ZÂHİRÜ’r-RİVÂYE ظاهر الرواية