ASSÂL

Zengin bir tüccarın oğludur. İsfahan’daki âlimlerden başka Şam, Hemedan, Bağdat, Kûfe, Basra, Hicaz, Vâsıt, Rey ve Hûzistan’daki âlimlerden de ilim tahsil etti. Hocaları arasında Ebû Müslim el-Keccî, Ebû Ca‘fer İbn Ebû Şeybe, Muhammed b. Esed el-Medînî, Ebû Şuayb el-Harrânî gibi birçok âlim bulunmaktadır. Hocalarına dair kaleme aldığı Muʿcem’inde 400 şeyhinin adını vermiştir. Bir ara İsfahan kadılığı yapan Assâl’ın talebeleri arasında, her biri birer muhaddis olan dört oğlundan başka İbn Adî, Ebû Abdullah İbn Mende, İbn Merdûye, Ebû Nuaym ve Ebü’ş-Şeyh el-İsfahânî gibi muhaddisler yer almaktadır.

Güvenilir bir muhaddis olan Assâl kuvvetli bir hâfızaya sahipti. Büyük bir tefsir kitabını ezbere yazdırdığı, yine Erdistan’da ezberden kırk bin hadis imlâ ettiği, İsfahan’a döndüğünde bu hadisleri yazılı metinleriyle karşılaştırdığı zaman hepsini imlâ ettiği gibi bulduğuna dair rivayetler vardır. Bu rivayetler mübalağalı bile olsa, İbn Mende’nin bin kadar hocadan hadis yazdığına ve bunlar içinde Assâl’dan daha güvenilir ve hâfızası daha sağlam birini görmediğine dair beyanı onun hakkında bir fikir vermektedir.

Hadis, tefsir, tarih ve fıkıh yanında, kıraat ilminde de üstat olan ve meşhur yedi imamdan Nâfi‘ b. Abdurrahman’ın kıraatini Ebû Abdullah Muhammed b. Ali b. Amr el-İsfahânî’den öğrendiğine işaret edilen Assâl’ın Tefsîrü’l-Ḳurʾân, Ḥurûfü’l-ḳırâʾât, el-Maʿrife fi’s-sünne, Târîḫu İṣfahân, Târîḫu’n-nisâʾ, el-Müsned ʿale’l-ebvâb, Ġarîbü’l-ḥadîs̱, Kitâbü’r-Reḳāʾiḳ, Kitâbü’r-Rüʾye gibi birçok eserinin bulunduğu kaydedilmekte ise de bunların günümüze gelmediği anlaşılmaktadır.

Bağdat’a giderek orada hadis rivayet etmiş olan Assâl, 9 Ramazan 349 (2 Kasım 960) günü seksen yaşlarında İsfahan’da vefat etmiştir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1991 yılında İstanbul’da basılan 3. cildinde, 503 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.