BELGELER

Daha önce tarihî vesikaların neşri maksadıyla Maarif Vekâleti tarafından 1941 Haziranında yayımlanmaya başlanan Tarih Vesikaları adlı dergi 1949 Mayısına kadar devam etmiş ve yeni seri olarak Ağustos 1955, Ocak 1958 ile Mart 1961’de üç sayı daha yayımlandıktan sonra bir daha çıkmamıştır (bk. TARİH VESİKALARI). Türk tarihinin yazılı belgelerini gün ışığına çıkarmaya devam etmek maksadıyla Türk Tarih Kurumu Belgeler adıyla yeni bir dergi yayımlamaya girişmiş, alt başlığı Türk Tarih Belgeleri Dergisi olan bu yayının ilk sayısı 1 Ocak 1964’te çıkmıştır.

Türk Tarih Kurumu’nun genel sekreteri Uluğ İğdemir’in yazdığı önsözde Belgeler’in hangi düşünceyle hazırlandığı ve programının ne olacağı açıklanmıştır. Burada kaydedildiğine göre Atatürk 1935 yılı yazında Türk Tarih Kurumu’na yolladığı çalışma programında çeşitli yerlerde dağınık halde bulunan tarihî bütün vesikalar, el yazmaları, kitâbeler, vakfiyeler ve mahkeme sicillerinin modern ve geniş bir binada toplanarak tasnif ve tanzim edilmesi, bu vesikaların uzmanlar tarafından incelendikten sonra tarihî değer ve önemine göre, külliyat halinde ve Türk tarihi malzemeleri serisi şeklinde yayımlanması gerektiğine işaret etmişti.

Bu istek 1947 yılı sonlarında Tarih Kurumu’nun dört üyesiyle iki yabancı ilim adamının bir önerisiyle tekrarlanmış, Başbakanlık Arşivi’ndeki bazı defterlerin fotokopileri istenerek ilk çalışmalara başlanması teklif edilmiştir. Ancak 1954’te “Türk Tarihi Arşivi” başlığı ile bir dergi yayımlanması uygun görülerek 1958’de yönetmeliği hazırlanmış ve ilk yazının 1963’te teslim edilmesi üzerine Belgeler’in birinci sayısı 1 Ocak 1964’te çıkarılmıştır. Belgeler, daha önce çıkan Tarih Vesikaları boyunda (20 × 27,5 cm.) değişik sayfa sayısı ile bastırılmıştır. 1. sayıdaki tek vesika, Ömer Lutfi Barkan’ın “894 (1488/1489) Yılı Cizyesinin Tahsilâtına Âit Muhasebe Bilânçoları” başlıklı çalışmasıdır. 2. sayıya (Temmuz 1964) Tayyib Gökbilgin “Venedik Devlet Arşivindeki Vesikalar Külliyatında Kanunî Sultan Süleyman Devri Belgeleri”, B. Sıtkı Baykal “Âyânlık Müessesesi...”, Halil Sahillioğlu “XVII. Asrın İlk Yarısında İstanbul’da Tedavüldeki Sikkelerin Râici”, Ömer L. Barkan “Edirne ve Civarındaki Bazı İmâret Tesislerinin Yıllık Muhasebe Bilânçoları” başlıklı yazıları ile katılmışlardır. Bunlardan sonuncusu, çok hacimli bir çalışmadır (s. 235-377). 3-4. sayıya (1965, baskı 1967), Halil Sahillioğlu “Dördüncü Murad’ın Bağdat Seferi Menzilnâmesi”, Yakup Mughul “Portekizliler’le Kızıldeniz’de Mücadele ve Hicaz’da Osmanlı Hâkimiyetinin Yerleşmesi Hakkında Bir Vesika”, Halil İnalcık “Adâletnâmeler” başlıklı araştırmalar ve vesika neşriyle katılmışlardır. 5-6. sayıda (1966, baskı 1968) yalnız Ömer Lutfi Barkan’ın “Edirne Askerî Kassamı’na Âit Tereke Defterleri (1545-1659)” başlıklı çok hacimli (s. 1-479) yazısına ve vesika takdimine yer verilmiştir. 7-8. sayıda (1967, baskı 1969) H. Sahillioğlu’nun “Osmanlı İdâresinde Kıbrıs’ın İlk Yılı Bütçesi”, Cüneyt Ölçer’in “Nadir Birkaç Osmanlı Sikkesi”, Cengiz Orhonlu’nun “Osmanlı Teşkilâtına Ait Küçük Bir Risâle”, Bekir S. Baykal’ın “Osmanlı İmparatorluğunda XVII ve XVIII. Yüzyıllar Boyunca Para Düzeni ile İlgili Belgeler”, Şerafettin Turan’ın “Osmanlı İmparatorluğu ile İki Sicilya Krallığı arasındaki Ticaretle İlgili Gümrük Tarife Defterleri”; 9-12. sayıda (1968-1971) yalnız Tayyib Gökbilgin’in “Venedik Arşivi’ndeki Türkçe Belgeler Koleksiyonu ve Bizimle İlgili Diğer Belgeler” ile Celâl Dinçer’in “Osmanlı Vezirlerinden Hasan Fehmi Paşa’nın Anadolu’da Bayındırlık İşlerine Dair Hazırladığı Lâyiha” başlıklı yazıları yer alır. 13. sayıda (1979) sadece Ömer L. Barkan’ın yine çok hacimli (s. 1-380) “İstanbul Sarayları’na Ait Muhasebe Defterleri”, 14. sayıda (1980-1981) Halil İnalcık’ın “Bursa Kadı Sicillerinden Seçmeler” (s. 1-91) başlıklı yazıları bulunmaktadır. 15. sayıda (1981-1986) İsmail Aka “Timur’un Ankara Savaşı (1402) Fetihnâmesi”, İsmail Hakkı Uzunçarşılı “Osmanlı Sarayı’nda Ehl-i Hıref (Sanatkârlar) Defteri”, İsmet Kayaoğlu “Beşir Ağa Vakfı”, Münir Aktepe “II. Mahmud Devrinde Osmanlı-Sardunya Münasebetlerine Dair Bazı Belgeler”, Musa Çadırcı “Hüseyin Avni Paşa’nın Terekesi” hakkındaki belgeleri yayımlamışlardır. 16. sayıda (1987, baskı 1988) Selami Pulaha ile Yaşar Yücel “I. Selim Kānūnnāmesi (1512-1520) ve XVI. Yüzyılın İkinci Yarısının Kimi Kanunları”, Münir Aktepe “II. Mahmud Devri Osmanlı İmparatorluğu ile Sardunya Krallığı Arasındaki Münasebetlere Dâir İrâde-i Seniyyeler”, Fethi Tevetoğlu “Ali Fethi Okyar’ın Günlük Hâtıraları” ile ilgili belgeleri yayımlamışlardır. 17. sayıda (1988) Halil İnalcık’ın 14. sayıdaki makalesinin devamı, Halil Sahillioğlu’nun 3-4. sayıdaki makalesi, Cüneyt Ölçer ve B. Sıtkı Baykal’ın 7-8. sayıdaki makaleleri, Mehmet Akif Erdoğru’nun “Beyşehir Sancağı İcmal Defteri”, Münir Aktepe’nin 15 ve 16. sayılardaki yazılarının devamı, Tevfik Güran’ın “Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi” ve Kemal Beydilli’nin “1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşında Doğu Anadolu’dan Rusya’ya Göçürülen Ermeniler” başlıklı yazıları yayımlanmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 406-407 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.