BEN ve ÖTESİ

1932’de İstanbul’da yayımlanan eserin iç kapağında, başlık altında şiirlerin yazıldığı yıllar olan “1922-1931” yer almakta ve içindekiler de yazılış yıllarına göre bölümlere ayrılmaktadır. Kitaba Örümcek Ağı’ndaki (İstanbul 1925) yirmi sekiz şiirden yirmi üçü, Kaldırımlar’daki (İstanbul 1928) yirmi bir şiirin tamamı alınmış, yirmi beş yeni şiir ilâvesiyle Ben ve Ötesi altmış dokuz şiirden meydana gelmiştir. Şiirlerini ilk defa bu eserinde bir seçmeye tâbi tuttuğu için Ben ve Ötesi aynı zamanda Necip Fazıl’ın şiir koleksiyonunun ilk çatısı kabul edilebilir. Nitekim bu kitapta yer alan altmış dokuz şiirden onu da sonraki şiir kitaplarına alınmamıştır. Bunların bir kısmının şiir tekniği ile dil ve muhteva bakımından zayıf görülmesi, bir kısmının ise aşk konusunda fazla erotik bulunması sebebiyle yeni kitaplarına alınmadığı düşünülebilir.

147 sayfa olan Ben ve Ötesi’ne şair ilk iki kitabında olduğu gibi önsöz koymamıştır. Necip Fazıl “ben” kelimesini oldukça fazla kullanan bir şairdir. 1924’te yazdığı “Ben” adlı şiiriyle daha sonraki yıllarda yazdığı eserleri göz önüne alınırsa bu mizacın kitabına “ben” ve dıştaki dünya mânasına “ötesi” şeklinde yansıması, hem psikolojik bir âmil hem de fikrî muhteva olarak açıklanabilir.

Ben ve Ötesi’ndeki yirmi beş yeni şiirin çoğu 1929-1931 yılları arasında yazılmıştır. Bunlardan sadece “Yunus Emre’ye” ve “Mansur” adlı iki şiir mistik karakterdedir. Diğer şiirlerin ortak temaları yalnızlık, korku, zaman, acı bir aşk duygusu ve tabiattır. Dış dünyadan alınan bir objeden hareket ederek tecride ve “ben”e yönelen şiirler, bu özellikleriyle şairin kitabına verdiği adı da düşündürmektedir. Necip Fazıl’ın şiir külliyatında önemli bir yeri ve şöhreti olan “Noktürn” (“Geceye Şiir”), “Geçen Dakikalarım”, “Takvimdeki Deniz” gibi şiirler de bu yirmi beş şiir arasındadır.

Ben ve Ötesi çıktığı yıllarda tenkitçilerin dikkatini çekmiş, Ziya Osman Saba, Nurullah Ataç, Hüseyin Cahit Yalçın gibi yazarların kalemleriyle dergi ve gazetelerde değerlendirilerek üzerinde münakaşalar yapılmıştır. Özellikle Ziya Osman Saba bu kitabı “Türk edebiyatının en kuvvetli şiir kitabı” olarak takdim etmiştir (Varlık, I/10).

Necip Fazıl diğer şiir kitaplarında olduğu gibi Ben ve Ötesi’nden Çile’ye (İstanbul 1962) aldığı şiirlerinde de pek çok değişiklik yapmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1992 yılında İstanbul’da basılan 5. cildinde, 428-429 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.