CANTINEAU, Jean

Epinal’de (Vosges) doğdu. Çocukluğu Paris yakınlarındaki Saint-Cloud’da geçti. Orta öğrenimini Saint Louis’de tamamladıktan sonra Aix-en-Provence’da klasik diller üzerine lisans (1924) ve yüksek lisans (1926) yaptı; ayrıca École Pratique des Hautes Études’den ve Ecole du Louvre’dan diploma aldı (1928, 1929).

1928-1933 yılları arasında üyesi olduğu Institut Français de Damas adına, Ârâmî dil ve kültürünü benimsemiş Arap kökenli eski Nabatîler’in oturduğu bölgede, arkasından da Palmira’da (Tedmür) araştırmalar yaparak Ârâmîce’nin Nabatî ve Tedmürî lehçelerini inceledi. 1933’ten sonra Kuzey Afrika’ya geçerek Cezayir Üniversitesi’nin Edebiyat Fakültesi’nde Sâmî diller ve genel dil bilimi üzerine dersler verdi. Bu arada Sorbonne Üniversitesi’ne sunduğu Le dialecte arabe de Palmyre ve Grammaire du palmyrénien épigraphique adlı tezlerle doktor unvanını aldı (1935); ertesi yıl da Cezayir Üniversitesi’ndeki çalışmalarıyla profesör oldu. Bu üniversitede bir fonetik laboratuvarı açtı. 1947 yılına kadar görevini sürdürdükten sonra Fransa’ya dönerek Paris’teki École nationale des langues orientales vivantes’ta yeni kurulan Doğu Arapçası kürsüsünün başına geçti. Burada 1954 yılına kadar çalışan Cantineau, hayatının son dönemlerinde yerleştiği Paris yakınlarındaki Sainte-Geneviève-des-Bois’da 8 Nisan 1956 tarihinde öldü.

Académie des Inscriptions et des Belles-Lettres, Société Asiatique, Société Linguistique de Paris, Groupe Linguistique d’Etudes Chamito-Sémitiques, Deutsche Morgenländische Gesellschaft ve Linguistic Society of America gibi çeşitli bilim kuruluşlarına üye olan Cantineau ünlü Orbis mecmuasının da yayın kurulunda idi.

Eserleri. Cantineau’nun Arapça dil bilimi, Arap lehçeleri, genel dil bilimi, Sâmî dil bilimi ve yazıtları hakkında olmak üzere dört grupta toplanabilecek eserlerinin başlıcaları şunlardır:

1. Le Nabatéen. Nabatî dili ve grameriyle ilgili iki ciltlik bir eser olup bu konuda yapılmış ilk düzenli çalışmadır. Fondation Bordin şeref ödülüne lâyık görülen eserin I. cildi (Notions générales, écriture, grammaire, Paris 1930) gramerle ilgili olup II. cildi (Choix de textes, Lexique, Paris 1932) seçme metinler ve bir lugatçeden oluşmaktadır.

2. Inventaire des inscriptions de Palmyre (Beyrouth 1930-1949). Toplam on fasikülden meydana gelen bir Tedmür kitâbeleri envanteridir.

3. Le dialecte arabe de Palmyre (Beyrouth 1934). Tedmür Arap lehçesiyle ilgilidir.

4. Grammaire du palmyrénien épigraphique (Kahire 1935). Kitâbelerde kullanılan Tedmür dilinin grameri konusundadır.

5. Cours de phonétique arabe (Millon 1941). İkinci baskısı Phonologie et phonétique arabe adıyla yapılan eser, Cezayir Üniversitesi’nde verdiği Arapça’nın fonetiğiyle ilgili dersin notlarından oluşmaktadır.

6. Les parlers arabes du Hôrân (Paris 1946). Havran Arapçası üzerine kaleme alınmış bir çalışmadır.

7. Principes de Phonologie (Paris 1948). N. S. Troubetzkoy’un Grundzüge der Phonologie adlı eserinin Fransızca tercümesi olup genel fonolojiyle ilgilidir.

8. Manuel elémentaire d’arabe oriental (parler de Damas [Paris 1953]). Doğu (Dımaşk) Arapçası üzerine Y. Helbaoui ile birlikte hazırladığı bir el kitabıdır.

Özellikle kitâbeler ve Sâmî dil bilimi üzerine yaptığı çalışmalarla, Académie des Inscriptions et des Belles-Lettres tarafından Clermont-Ganneau ödülüne lâyık görülen (1953) Cantineau’nun çeşitli dergi ve armağanlarda yayımlanmış elli kadar makale ve tebliği de bulunmaktadır (bk. Fleisch – Starcky, s. 18-20).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1993 yılında İstanbul’da basılan 7. cildinde, 156-157 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.