https://islamansiklopedisi.org.tr/cecname
Adını İslâm fethi öncesi Sind’de hüküm süren Çeç hânedanından almıştır. Çeçnâme’nin III. (IX.) yüzyılda telif edilen Arapça orijinali günümüze gelmemiştir. Ali b. Hâmid b. Ebû Bekir el-Kûfî, eseri 613’te (1216) bir mukaddime ve hâtime ekleyerek Farsça’ya çevirmiş ve Sind hâkimi Nâsırüddin Kabâce’nin veziri Aynülmülk Fahreddin el-Eş‘arî’ye sunmuştur. Zamanımıza intikal eden bu Farsça tercüme daha sonra Fetiḥnâme, Târîḫ-i Hind, Fetiḥnâme-i Sind, Minhâcü’d-dîn ve’l-mülk, Minhâcü’l-mesâlik, Târîḫ-i Sind, Târîḫ-i Ḳāsımî adlarıyla da anılmıştır. Eserde Sind’in İslâm fetihlerinden önceki tarihiyle VII. yüzyılda gerçekleştirilen İslâm akınları hakkında bilgi verilmektedir. Burada, Emevî Halifesi I. Velîd tarafından 711’de Sind’in fethine memur edilen Muhammed b. Kāsım es-Sekafî’nin ülkedeki savaşları ve fetihleri çok geniş bir şekilde yer almaktadır.
Çeçnâme’de biri Sind, diğeri klasik Arap tarihçiliği olmak üzere iki ayrı tarihçilik geleneğine yer verilmiştir. Eserin Sind’in fetihten önceki tarihiyle ilgili bölümü, Arapça malzeme ile zenginleştirilmiş müstakil bir kitap gibidir. Müellif İslâmî dönemle ilgili bölümü yazarken muhtemelen Belâzürî, Ya‘kūbî ve İbn Cerîr et-Taberî gibi Arap tarihçilerin eserlerinden istifade etmiştir. Ayrıca Medâinî’nin Kitâbü S̱aġri’l-Hind, Kitâbü ʿUmmâli’l-Hind, Kitâbü Fetḥi Mekrân, Kitâbü Aḫbâri S̱aḳīf, Kitâbü Fütûḥi’l-Hind ve’s-Sind gibi kaybolmuş eserlerinden faydalanmıştır. Çeçnâme, Sind tarihi için birinci elden kaynak olduğu gibi Medâinî’nin zamanımıza intikal etmeyen eserlerindeki bilgileri nakletmesi bakımından da önemlidir.
Çeçnâme’nin önce Elliot ve Dowson tarafından yapılan özet halinde İngilizce çevirisi, The History of India as Told by Its Own Historians (London 1867) adlı eserin I. cildi içinde yayımlanmış (s. 131-211), tamamı ise daha sonra Mirza Kalichbeg Fredunbeg tarafından The Chach Namah, an Ancient History of Sind Giving the Hindu Period down to Arab Conquest adıyla İngilizce’ye çevrilmiştir (Karaçi 1900). Ömer b. Muhammed Dâûdpota Çeçnâme’nin Farsça metnini Fetiḥ-nâme-i Sind (Chach-nâmah) adıyla yayımlamıştır (Haydarâbâd 1358/1939). Kitabı ayrıca A. Rezvî Urduca’ya (Haydarâbâd-Sind 1963), Mahdûm Emîr Ahmed ile Nebî Bahş Han Baloç da Fetiḥnâme-i Sind adıyla Sindce’ye (Hayradâbâd-Sind 1966) çevirmişlerdir.
BİBLİYOGRAFYA
Storey, Persian Literature, I, 650-651; I/2, s. 1323.
N. A. Baloch, “Fateh Nama and its Source”, Proceedings of the Pakistan History Conference, sy. 5, Karachi 1955, s. 79-82.
I. H. Qureshi, The Muslim Community of the Indo-Pakistan Subcontinent, The Hague 1962, s. 37 vd.
M. A. Khan, Some Important Persian Prose Writings of the Thirteenth Century, A.D. in India, Aligarh 1970, s. 136-143.
Safâ, Edebiyyât, III/2, s. 1166-1167.
Y. Friedmann, “A Contribution to the Early History of Islam in India”, Studies in Memory of Gaston Wiet (ed. Myriam Rosen-Ayalon), Jerusalem 1977, s. 309-333.
a.mlf., “The Origins and Significance of the Chach-nāma”, Islam in Asia, Oxford 1984, I, 23-37.
a.mlf., “Čač-Nāma”, EI2 Suppl. (İng.), s. 162-163.
P. Hardy, “Is the Chach-Nāma intelligible to the Historian as Political Theory?”, Sind Through the Centuries (ed. Hamida Khuhro), Karachi 1981, s. 111-117.
F. Gabrieli, “Muhammad Ibn Qāsim ath-Thaqafī and the Arab Conquest of Sind”, East and West, XV, Roma 1964-65, s. 281-295.
D. N. MacLean, “Čač-nāma”, EIr., IV, 605-606.
