COLIN, Georges-Séraphin

4 Ocak 1893’te Anabaptist bir baba ile Katolik bir annenin çocuğu olarak Champagnole’da doğdu. Babası Tours şehrine vergi memuru olarak tayin edilince burada ilkokulu ve ardından Descartes Lisesi’ni bitirdi (1911). Daha sonra Paris’e giderek École nationale des langues orientales vivantes’ta Arapça, Doğu Arap lehçeleri, Türkçe, Farsça, Habeşçe, Malayca okudu ve 1914’te mezun oldu. I. Dünya Savaşı çıkınca askere alındı. Bir süre cephede savaştıktan sonra l’Ecole Nationales müdürünün tavsiyesi üzerine Fransa’nın Fas sömürge valisi General Lyautey’in talebiyle Fas’a giderek askerliğine orada tercüman olarak devam etti. 1918’de istihbarat biriminde yardımcı tercümanlıkla görevlendirildi. Bu sırada Fas’ın bazı şehirlerini yakından tanıma imkânı buldu. Ekim 1919’da terhis edildi ve Mısır’a gidip iki yıl Kahire’de Fransız Arkeoloji Enstitüsü’nde araştırmacı olarak çalıştı. Kasım 1921’de Fas sömürge idaresi tarafından Tanca’da sosyal araştırmalar merkezi müdür yardımcılığına atandı. Bu yıllardan itibaren diplomatik görevinde yükselmesinin yanı sıra ilmî çalışmalara da ağırlık verdi. 1926’da Rabat’taki Fas Yüksek Araştırmalar Enstitüsü’nde görev aldı. Ardından burada modern Arapça hocası oldu, okulun müdürlüğüne getirildi ve 1958 yılına kadar bu görevde kaldı. Colin, Fas’taki görevini sürdürürken bir yandan da 1927’de l’Ecole Nationales’de William Marçais’den boşalan kürsüde hocalık yapmaya başladı. Bu okulda Mağrib Arapçası okuttu ve görevini emekli olduğu 1963 yılına kadar sürdürdü. Böylece Rabat’ta otuz iki, Paris’te otuz altı yıl öğretim üyesi olarak çalıştı. Emekliliğinin ardından zamanının büyük bir kısmını Merakeş’te mahallî lehçeler üzerine araştırmalar yaparak geçirdi. 25 Ocak 1977’de öldü.

Berberî dilini lehçeleriyle birlikte çok iyi konuşan Colin, Merakeş’teki görevi boyunca bazı Faslılar’dan da yardım almak suretiyle Mağrib Arapçası mahallî lehçelerini incelemiş ve bu konuda çok sayıda makale yazmıştır. Ayrıca epigrafi, Kuzey Afrika-Endülüs tarihi ve mimarisi gibi konularda araştırmalar yapmış, yazdığı makalelerin çoğu görev yaptığı enstitü tarafından çıkarılan Hespéris’te, ayrıca al-Andalus, Bulletin de l’institut français d’archéologie orientale, Bulletin de la société de linguistique de Paris ve Islamica dergilerinde yayımlanmıştır. Encyclopédie de l’Islam’ın ilk edisyonu için bazı maddeler hazırlamış, Kuzey Afrika ve Endülüs tarihine dair bir kısım kaynakları neşretmiş, Mağrib tarihi hakkında önemli derlemeler yapmıştır. Endülüslü meşhur zecel şairi Ebû Bekir İbn Kuzmân’ın divanı üzerinde yıllarca çalışmışsa da bunu tamamlayamamıştır. Ancak evrakı arasında bu divandan 149 zecel türü halk şiirinin vezinlerinin tahlili, tahkiki ve Fransızca tercümesi çıkmıştır. Encyclopédie de l’Islam’da “İbn Kuzmân”, “Bârûdî” ve “Filâha” maddelerini de o yazmıştır.

Eserleri. Telif. 1. Pour lire la presse arabe. Vocabulaire des principaux néologisme usités dans l’arabe moderne (Rabat 1937).

2. La mosquée des Andalous à Fès (Paris 1942, H. Terrasse ile birlikte).

3. La grande mosquée de Taza (Paris 1943, H. Terrasse ile birlikte).

4. L’arabe vulgaire à l’Ecole nationale des langues orientales vivantes (Paris 1948).

5. Le dictionnaire Colin d’arabe dialectal marocain (Rabat 1993). Müellifin Fas’ta geçirdiği elli yılı aşkın sürede hazırladığı, ölümünden sonra yayımlanan bu sözlük Fas’ta konuşulan mahallî Arapça hakkında önemli bir başvuru kaynağıdır.

6. el-Bârûd ʿinde’l-müslimîn (David Ayalon, R. M. Savory ve Yar Mohammad Khan ile birlikte, trc. İbrâhim Hurşîd v.dğr., Beyrut 1984).

7. el-Endelüs (E. Lévi-Provençal, L. Torres Balbás, J. D. Latham ile birlikte, trc. İbrâhim Hurşîd v.dğr., Beyrut-Kahire 1980).

8. Note sur l’origine du nom de “Mahomet” (Paris 1925).

Tercüme ve Neşir. 1. Histoire du Maroc (A. Graulle ve İsmâil Hamet ile birlikte, Archives marocaines, Paris 1923-1934, XXX-XXXIII). Ahmed b. Hâlid es-Selâvî’nin Kitâbü’l-İstiḳṣâ li-aḫbâri düveli’l-Maġribi’l-aḳṣâ adlı eserinin ilk üç cildinin tercümesidir.

2. el-Maqṣad. Vies des saints du Rif de ʿAbd-el-ḥaqq el-Bādisī (Paris 1926). Abdülhak b. İsmâil el-Bâdisî’nin XIII-XIV. yüzyıllarda Kuzey Afrika’da ve özellikle Rîf’teki tasavvufî hayata dair önemli bilgilerin yer aldığı el-Maḳṣadü’ş-şerîf ve’l-menzeʿu’l-laṭîf fi’t-taʿrîf bi-ṣuleḥâʾi’r-Rîf’in son (üçüncü) bölümünün çevirisidir.

3. Un manuel hispanique de hisba (Paris 1931, E. Lévi-Provençal ile birlikte). Ebû Abdullah Muhammed es-Sakatî el-Mâlekī’nin Endülüs’te hisbe teşkilâtıyla ilgili Kitâb fî Âdâbi’l-ḥisbe adlı eserinin Fransızca bir mukaddime ve metinde geçen kelimelere dair bir sözlükle birlikte neşridir.

4. Chronique anonyme de la dynastie saʿdienne (Rabat 1934). Sa‘dî tarihine dair anonim eserin Arapça metni ve Fransızca tercümesidir.

5. Tuḥfetü’l-aḥbâb fî mâhiyyeti’n-nebât ve’l-aʿşâb (Paris 1934, Henri-Paul-Joseph Renaud ile birlikte).

6. Documents marocains pour servir à l’histoire du “mal france” (Paris 1935, H.-P.-J. Renaud ile birlikte). Bir önsözle birlikte Arapça metinleri ve Fransızca çevirilerini içine alır.

7. Chrestomathie marocaine. Textes citadins en transcription latine (Paris 1939). Fas halk masalları ve efsaneleriyle ilgili bir derlemedir.

8. Ibn al Hachcha, Glossaire sur le Manṣūrī de Razès (Rabat 1941, H.-P.-J. Renaud ile birlikte). Ebû Ca‘fer Ahmed b. Muhammed el-Haşşâ’nın Ebû Bekir er-Râzî’nin eṭ-Ṭıbbü’l-Manṣûrî adlı kitabında yer alan tıbbî tabirleri açıklamak için yazdığı eserin Fransızca tercümesiyle birlikte neşridir.

9. Histoire de l’Afrique du Nord et de l’Espagne musulmane: intitulée Kitāb al-Bayān al-Mug̲h̲rib (I-II, Leiden 1948-1951, E. Lévi-Provençal ile birlikte). İbn İzârî’ye ait eserin R. Dozy tarafından 1848-1851 yıllarında yayımlanan I ve II. ciltlerinin gözden geçirilmiş yeni neşridir.

10. La vie marocaine: textes éthnographiques en arabe dialectal sur les usages et les coutumes des citadins et des ruraux du Maroc (Paris 1953, Colin’in çalışmalarının bir listesi için bk. Canamas, XVII [1976-77], s. 39-45).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 266-267 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.