CRAGG, Albert Kenneth

8 Kasım 1913’te İngiltere’nin kuzeybatısındaki Blackpool’da doğdu. Oxford Üniversitesi’ndeki Jesus College’da burslu olarak okudu. Protestan bir grup olan Christian Union’a girdi. Modern tarih üzerinde yoğunlaştı. Üniversiteyi bitirdikten sonra Protestan kilisesine bağlı Bristol’deki Tyndale Hall’de (Trinity College) iki yıldan fazla öğrenim gördü. 1936’da mezun olunca Birkenhead’ın banliyölerinden Tranmere’de papaz yardımcılığına tayin edildi, ardından papaz oldu. The British Syrian Mission’a katılmak üzere 1939’da Beyrut’a gitti ve buradaki All Saints Kilisesi’nde papazlık görevi aldı. Karısı Melita Arnold ile birlikte Beyrut’taki Amerikan Üniversitesi’nde hıristiyan Arap öğrencileri için Saint Justin’s House adıyla bir yurt kurdu ve yönetti. Bu üniversitede İngilizce ve felsefe dersleri verdi (1942-1947).

1947’de doktora yapmak için İngiltere’ye döndü. Bir yandan Oxford’da doktora çalışmasını sürdürürken bir yandan da Abingdom yakınlarındaki Longworth bölgesinde dört yıl boyunca papazlık yaptı. 1950’de Islam in the 20^th Century: The Relevance of Christian Theology and the Relation of the Christian Mission to its Problems adlı tezini tamamlayarak felsefe doktoru unvanını aldı. Ardından Ortadoğu’ya dönmek istediyse de kilise yetkililerinin onayını alamadığından dönüşünü ertelemek zorunda kaldı. Bu arada iki yıl süreyle Amerika Birleşik Devletleri’nde Connecticut’taki Hartford Theological Seminary’de Arapça ve İslâm araştırmaları alanında hocalık yaptı. 1953’te İslâm-Hıristiyanlık ilişkilerini ele alan The Muslim World dergisinin editörlüğüne getirildi. 1956’da The Near East Council of Churches’ın sekreteri ve Saint George Katedrali’nde papaz olarak Kudüs’e gitti. Buradaki zamanının çoğunu Ortadoğu’da seyahatlere ve Pakistan, Hindistan, Nijerya, Sierra Leone gibi yerlerde seminer ve eğitim programlarına ayırdı.

Protestan cemaatinin merkez koleji olan Canterbury’deki Saint Augustine’s College’da öğretim üyeliğine tayin edilmesi üzerine 1959’da İngiltere’ye dönen Cragg 1961’de bu kurumun başkanı oldu. Kurumun kapandığı 1967 yılına kadar süren başkanlık döneminde “Operation Reach” ve “Emmaus Furlongs” adıyla iki büyük misyoner çalışması için bir program geliştirdi. Aynı zamanda Canterbury Katedrali’nin fahrî papazlığını yaptı. Londra Üniversitesi’ndeki The School of Oriental and African Studies’de ve Cambridge Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi’nde dersler verdi. 1967’de liberal Hıristiyanlığın merkezi olarak bilinen New York’taki Union Theological Seminary’ye misafir öğretim üyesi sıfatıyla katıldı. Daha sonra üç yıl kadar Nijerya’daki Ibadan Üniversitesi’nin Arapça ve Teoloji Bölümü’nde görev yaptı. Bu dönemde başpiskoposluk bölgelerinde karşılaşılan sorunları çözmek amacıyla Arap kültürüne vâkıf Batılı âlimlere ihtiyaç duyulmaktaydı. Bu işe uygun bir isim olarak görülen Cragg, 1970’te Kudüs’te piskopos yardımcısı olmak için kutsandıktan sonra Fas’tan İran’a kadar bütün Kuzey Afrika ve Ortadoğu Anglikan başpiskoposluklarında faaliyette bulundu. Anglikan cemaatinin Ortadoğu’da yeniden yapılanması sebebiyle piskoposluk bölgesi vasfını kazanan Mısır’da 1974’te yeni bir piskopos gelinceye kadar yönetim sorumluluğu Cragg tarafından üstlenildi. Piskoposluğa tayin yapılmasının ardından Sussex Üniversitesi’nde dinî çalışmalar alanında okutman ve Chichester piskoposluk bölgesinde piskopos yardımcısı olarak İngiltere’ye döndü. 1974-1978 yılları arasında Ortadoğu’ya seyahatleri devam etti. 1981’de Sussex Üniversitesi’nden emekliye ayrılıncaya kadar Wakefield piskoposluk bölgesinin piskopos yardımcısı sıfatıyla West Yorkshire’da öğretmenlere ve din adamlarına İslâm-Hıristiyanlık ilişkileri konusunda danışmanlık yaptı.

Cragg, tam süreli çalışmayı bıraktıktan sonra uzun yıllar Oxford piskoposluk bölgesinde fahrî piskopos yardımcılığı görevini yürüttü; ayrıca Oxford’daki İngiliz kilisesine bağlı teoloji koleji Wycliffe’de dersler verdi. 1989’da bütün seyahatlerinde ve faaliyetlerinde yanında bulunan eşi öldüğünde bir kızı ve üç oğlu vardı, ancak kendisi hayatta iken kızını da kaybetti. 2003 yılında Canterbury Başpiskoposluğu tarafından Cragg’a Lambeth derecesi (doctor of divinity) unvanı verildi. Emekli olmuş Anglikan din adamları için huzurevi olarak hizmet veren Lingfield’deki Saint Barnabas College’da 13 Kasım 2012’de öldü.

Hayatı boyunca dinler arası ilişkileri temel uğraşı alanı edinen Cragg, özellikle hıristiyan dünyasında İslâm ve Yahudiliğin anlaşılmasına önemli katkılarda bulunmuştur. Ona göre bütün dinlerin diğer inanç mensuplarınca dile getirilen eleştirilere ihtiyacı vardır; ayrıca dinler temel konularda belli ölçüde iş birliği yapabilecek niteliklere sahiptir. Protestanlık içerisinde Cragg’ı ayrıcalıklı kılan husus, İslâm ile Hıristiyanlık arasında diyalog çağrısında bulunurken hoşgörü, tevazu ve elçilik kavramlarına önem vermesidir. Kullandığı hoşgörü kavramı müslümanlarla buluşma, birlikte yaşama ve karşılıklı hoşgörü yanında düşünce planında hoşgörüyü de içine almaktadır. Cragg, İslâm’ın inanç ve uygulamalarını incelerken bunların Hıristiyanlık içerisindeki karşılıklarına ve benzerliklere işaret etmeye özen göstermiştir.

Eserleri. 1. The Call of the Minaret (New York 1956). Cragg’ın, Hıristiyan dünyasına İslâm’ın inanç ve ibadet yapısını anlatmak için kaleme aldığı ilk eseri olup müslümanların günümüzde modern dünya ile yaşadığı problemlere işaret etmeyi ve hıristiyanları müslümanlarla yüz yüze getirmeyi hedeflemektedir.

2. Sandals at the Mosque: Christian Presence Amid Islam (London-New York 1959). Bir önceki eserin devamı niteliğindeki bu çalışma, hıristiyan inancının merkezî temalarının müslümanlar için kabul edilemez yanları olsa da bunların İslâm’la yakın ilişki içerisinde bulunduğunu konu edinmektedir.

3. The Dome and the Rock: Jerusalem Studies in Islam (London 1964). Özellikle Kudüs’teki hıristiyanların yararlanması için İslâm inancı, ibadeti ve kurumları hakkında seçme konuların ele alındığı bir kitaptır.

4. Counsels in Contemporary Islam (Edinburgh 1967). XX. yüzyıl müslümanlarının modern dünyaya karşı tepkileri ve etkilerinin ele alındığı eserde Pakistan, Hindistan ve özellikle Türkiye gibi ülkelerdeki İslâm anlayışları değerlendirilmekte, bu bağlamda çağdaş dünya için Türkiye’de mevcut İslâm anlayışının önemine vurgu yapılmaktadır.

5. The Event of the Qur’ān: Islam in its Scripture (London 1971; Oxford 1994). Cragg bu eserinde Kur’an’ı bizzat Kur’an metni ışığında bir fenomen olarak değerlendirmektedir.

6. The Mind of the Qur’ān (London 1973). Bir önceki eserin devamı niteliğindeki eserde Kur’an metniyle insan arasındaki canlı ilişki hayat, zaman, Tanrı, insan, rahmet, bağışlama, ölüm ve sonsuzluk gibi kavramlar bağlamında incelenmektedir.

7. The Pen and the Faith: Eight Modern Muslim Writers and the Qur’ān (London 1985). Cragg’ın Hindistan’ın üç büyük şehrinde verdiği ve sekiz çağdaş müslüman ilim adamının Kur’an anlayışlarını ele aldığı “The Ian Douglas Memorial Lectures” adlı konferans serisinin derlenmesinden meydana gelmektedir.

8. The Arab Christian: A History in the Middle East (London 1992). Ortadoğu’daki çetrefil ve karmaşık hıristiyan-müslüman ilişkilerini ve hıristiyanların Ortadoğu’da kurmaya çalıştıkları Arap kimliğini politik, kültürel ve tarihî açıdan ele alan bir eserdir.

9. The Qur’ān and the West (Washington 2007). Özellikle 11 Eylül saldırılarıyla birlikte Batı’da ortaya çıkan İslâm algısını konu edinen eserde saldırıyı gerçekleştirenlerin Kur’an’ın anlamını çarpıttıkları, buna mukabil Batı’nın da İslâm dünyasına karşı bir tür mânevî emperyalizm yürüttüğü ve bundan vazgeçmesi gerektiği ifade edilmektedir.

Kırkın üzerinde kitabı ile çeşitli ansiklopedi ve dergilerde yayımlanmış birçok makalesi bulunan Cragg, bunların yanında Tâhâ Hüseyin’in otobiyografisi olan el-Eyyâm’ın III. cildini tek başına ve Muhammed Abduh’un Risâletü’t-tevḥîd adlı eserini The Theology of Unity adıyla Ishaq Musa‘ad ile birlikte (London 1966) İngilizce’ye çevirmiştir. Onun Faith and Life Negotiate: A Christian Story-Study (Norwich 1994) adlı eseri de otobiyografi niteliğindedir. Christopher Lamb, The Muslim World dergisine yazdığı “A Bibliography of Kenneth Cragg” adlı makalesinde Cragg’ın 1993 yılına kadar yaptığı çalışmaların bir dökümünü vermiştir. Cragg’ın meslektaş ve arkadaşları tarafından kaleme alınan A Faithful Presence: Essays for Kenneth Cragg adlı çalışma (London 2003) kendisini birçok açıdan tanıtması bakımından önemlidir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 268-269 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.