The MUSLIM WORLD

Connecticut eyaletinin merkezi Hartford’da The Duncan Black Macdonald Center for the Study of Islam and Christian-Relations tarafından yılda iki sayı (haziran, ekim) olarak yayımlanmakta ve basım, dağıtım işlemleri Blackwell Yayınevi’nce yürütülmektedir. 1911 yılında Missionary Review Publishing Company Inc. Şirketi’nin New York’ta yılda dört sayı halinde çıkarmaya başladığı ve 1938’de bugünkü yayımcısı Macdonald Center’a devrettiği derginin The Moslem World olan adı 1948’den itibaren The Muslim World şeklinde yazılmaya başlanmıştır. Derginin yayımcısı Macdonald Center, adını kurucu kadro içindeki misyoner-şarkiyatçı Duncan Black Macdonald’dan alan ve Amerika Birleşik Devletleri’nin en eski ilâhiyat fakültelerinden Hartford Theological Seminary’ye (kuruluşu 1833) bağlı olan bir bilimsel araştırma merkezi ve yüksek öğrenim kurumudur (kuruluşu 1893). Araştırmalarında İslâmiyet ve Hıristiyanlık üzerinde yoğunlaşan, özellikle İslâm ve hıristiyan dünyaları arasında diyalog kurulmasını sağlama amacını güden kurum, Arapça yazma kitaplardan ve Ortaçağ Avrupası’nda İslâm dünyası üzerine kaleme alınmış eserlerden oluşan kütüphanesiyle de dikkat çeker. Nisan 2005’te 95. cildi yayımlanan The Muslim World genellikle İslâm’a yönelik makaleler yanında kitap tanıtımlarına, araştırma notlarına ve sempozyum haberlerine de yer vermektedir.

Derginin bugünkü yayın politikasına ulaşıncaya kadar üç farklı dönem geçirdiği söylenebilir. 1950’li yılların başlarına kadar devam eden birinci dönemde dergi, kurucusu yayınevinin ve ilk editörü misyoner papaz Samuel M. Zwemer’in bakış açısını yansıtan bir misyonerlik yayın organı niteliğindedir. İslâm dünyasını hedef alan misyonerlik faaliyetlerinin yönlendiricisi konumundaki en hararetli Amerikan şarkiyatçılarından Zwemer, ilk sayı için kaleme aldığı başyazısında İslâm dünyasının kurtuluşunun Hıristiyanlığı tercih etmesinde olduğunu söylemiş ve bütün hıristiyanları müslüman kardeşlerine böyle bir iyilikte bulunmaya çağırmıştır. Zwemer’in editörlüğü 1938’e kadar tek başına, 1938-1947 arasında diğer bir misyoner-şarkiyatçı olan Edwin E. Calverley ile birlikte yürüttüğü bu dönemde asıl amacın misyonerlik olduğunu derginin ilk sayısından itibaren alt başlığını teşkil eden, “İslâm dünyasında misyonerlik faaliyetlerini ilerletebilmek için Muhammedîler’in yaşantısını, dilini, düşüncesini inceleyen bir dergidir” cümlesi de ortaya koymaktadır. Her ne kadar “İslâm dünyasında misyonerlik faaliyetlerini ilerletebilmek için” ifadesi 1931 yılında çıkarılmışsa da içerik değişmemiştir. Bu katı misyoner bakış açısını gösteren en önemli işaret, “müslüman” kelimesi yerine “Mohammedan” (Muhammed’e inanan) tabirinin kullanılmasıdır. Bu dönemde dergide yazıları çıkan müelliflerin çoğu İslâm ülkelerinde misyonerlik yapan Duncan Black Macdonald, Arthur Jeffery, Murray T. Titus, Clair Tisdall, Hendrik Kraemer, Marshall Broomhall, Elwood Morris Wherry ve Kenneth Cragg gibi isimlerdir. Bu devrede I. Dünya Savaşı yıllarından 1930’lu yıllara kadar Türkiye üzerine yazılan makalelerin içerikleri özellikle dikkat çeker. Meselâ 1919’da bir başyazıda (Charles T. Riggs, MW, IX [1919], s. 68-76), artık bağımsız bir Türkiye’nin bulunmadığı, Osmanlı Türkleri’nin de bittiği, bölgede Arap döneminin başladığı ve devrin bundan böyle milliyetçilik devri olduğu yazılıyordu. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulduğu yıllardaki makalelerin ise açık bir şekilde Türkiye’yi diğer müslüman toplumların gözünden düşürme hedefini güttüğü görülmektedir. Bu yıllarda Türkiye üzerine dikkat çeken bir başka yazı grubunu da Ermeni meselesi hakkındaki makaleler oluşturmaktadır. İslâm dünyasını kendi içinden değerlendiren yazılar daima problem teşkil eden konuları ele almıştır. Öte yandan her sayıda misyonerlik haberlerine müstakil bir bölüm ayrılmış ve Afrika’dan Uzakdoğu’ya kadar yürütülen faaliyetler derginin sayfalarına taşınmıştır; bu arada hıristiyan yapılan kişilerin isim listeleri, bazan da resimleri yayımlanmıştır. Dergi bu dönemde hıristiyanları misyonerliğe teşvik eden bir politika da uygulamıştır; meselâ W. St. Clair Tisdall imzalı bir yazıda (MW, VII/4 [1917], s. 394-401) misyoner olmak isteyenler Londra’daki The London School of Oriental Studies isimli okula davet edilmektedir. Fazla olmamakla birlikte bazı makalelerin müslümanlara Hıristiyanlığı tanıtma hedefini güttüğü görülür.

Derginin 1950’li yıllardan 1960’lı yılların ortalarına kadar süren ikinci döneminde hedefler yine çok fazla değişmemekle birlikte vurgu ve söylemde değişiklik meydana geldiği görülmektedir. Meselâ 1951’de yardımcı editör olarak görev yapan Murray Titus, kaleme aldığı bir başyazıda “Mohammedan” kelimesinden vazgeçerek “Müslüman dostlarıma ...” başlığını kullanmıştır. Bu dönem, Batılı şarkiyatçıların kendi çalışmalarının strateji ve hedeflerini gözden geçirmeye niyetli olduklarını gösteren bir süreçtir ve bunun izlerini dergide görmek mümkündür. O yıllarda Peter Avery, Kenneth Cragg, Wilfred Cantwell Smith, Sir Hamilton A. R. Gibb ve George Fadlo Hourani gibi şarkiyatçılar gerek makaleleriyle gerekse yayın kurulu üyelikleriyle dergiye katkıda bulunmuşlardır.

1960’ların sonlarında başlayıp günümüzde devam eden üçüncü dönemde misyonerlik hedefi pek gözetilmemekte ve artık müslüman yazarların makalelerine de yer verilmektedir. Yayın kurulunda W. Montgomery Watt gibi İslâm’a ılımlı yaklaşan şarkiyatçıların bulunduğu bu süreç, dergiyi 1990’lı yıllardan itibaren yayın kuruluna müslüman akademisyenlerin de alındığı ve Muhammed Hamîdullah gibi araştırmacıların makalelerinin yayımlandığı bir sonuca götürmüştür. Derginin misyoner bakış açısından vazgeçtiğinin en belirgin göstergesi kapaktaki alt başlıkta yer alan, “İslâm’a ve hıristiyan-müslüman ilişkilerine dair araştırmaları içerir” tanıtım cümlesidir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan 31. cildinde, 271-272 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.