https://islamansiklopedisi.org.tr/ebu-bekir-b-salim
13 Cemâziyelâhir 919’da (16 Ağustos 1513) Yemen’in Hadramut bölgesindeki Terîm şehrinde doğdu. IV. (X.) yüzyıldan günümüze kadar Yemen’in dinî, fikrî, ilmî, idarî ve siyasî hayatında önemli rol oynayan, Hicaz’dan Hindistan’a kadar olan sahada faaliyet gösteren Bâ Alevî ailesine mensuptur. Kaynaklarda şeceresi, Alevî ailesinin kurucusu kabul edilen Alevî b. Abdullah (Ubeydullah) b. Ahmed b. Îsâ el-Muhâcir’e dayandırılır. Alevî b. Abdullah’ın soyu da Ca‘fer es-Sâdık kanalıyla Hz. Peygamber’e ulaştırılır (Abdullah b. Muhammed b. Hâmid es-Sekkāf, s. 167-168).
Ebû Bekir, başta Ömer Bâ Şeybân, Abdullah b. Muhammed b. Sehl Bâ Kuşeyr, Ahmed b. Alevî Bâ Cahdeb, Ma‘rûf b. Abdullah Bâ Cemâl, Muhammed b. Abdullah Bâ Mahreme olmak üzere birçok hocadan ders aldı. Babası Sâlim b. Abdullah’tan Aleviyye şeyhi Ahmed Şehâbeddin b. Abdurrahman b. Ali’den Medyeniyye hilâfeti aldı. Yirmili yaşlarda Terîm’in 15 km. doğusundaki İ‘nât köyüne yerleşerek öğretim ve irşad faaliyetine başladı, şöhreti kısa sürede çevreye yayıldı. Yemen’in çeşitli bölgelerinden, Hindistan ve Kuzey Afrika’dan kendisine birçok talebe geliyordu. Böylece İ‘nât köyü büyük bir yerleşim alanına dönüştü. En meşhur talebeleri Ahmed b. Muhammed el-Habeşî, Abdurrahman b. Muhammed el-Cufrî, Muhammed b. Alevî, Abdurrahman el-Bîd eş-Şihrî, Yûsuf el-Kādî, Hasan Bâ Şuayb, Ahmed b. Sehl, Muhammed b. Sirâceddin’dir (Şillî, II, 59).
Kaynaklarda Ebû Bekir b. Sâlim’in âlim ve büyük bir sûfî olduğu, Hadramut’taki birçok seyyid ailesi gibi malını mülkünü fakirlere dağıttığı, evinde her gün yüzlerce kişiye yemek verdiği kaydedilmektedir. İdareciler nezdinde büyük itibar gören Bâ Alevî ailesinin diğer fertleri gibi Ebû Bekir b. Sâlim’in de dönemin yöneticileriyle arası iyiydi. Hadramut’un büyük bir kısmına hükmeden Kesîrîler ailesinden Sultan Ömer b. Bedr Bû Tüveyrik ile aralarında çok sıkı bir ilişki vardı. Yemen’de özellikle Zebîd ve Hadramut bölgelerinde yetişen hemen bütün sûfîler gibi Ebû Bekir de İbnü’l-Arabî’nin fikirlerinden etkilenmiş, vahdet-i vücûd, hakîkat-i Muhammediyye, insân-ı kâmil gibi konular üzerinde durmuştur. 27 Zilhicce 992’de (30 Aralık 1584) İ‘nât köyünde vefat eden Ebû Bekir’in mezarının üzerine büyük bir türbe inşa edilmiştir.
Eserleri. 1. Miʿrâcü’l-ervâḥ ile’l-menheci’l-veḍḍâḥ. Hakîkat-i Muhammediyye, mürşidin gerekliliği, tevhid, keramet, insân-ı kâmil, aşk, ruhların teşekkülü, ilm-i mükâşefe, ilm-i ledün, Kitap ve Sünnet’e bağlı olma gibi konuları içeren eser Ahmed Ferîd el-Mezîdî tarafından neşredilmiştir (Beyrut 2013).
2. Fetḥu’l-mevâhib ve buġyetü maṭlabi’ṭ-ṭâlib.
3. Miftâḥu’s-serâʾir ve kenzü’ẕ-ẕeḫâʾir (Kahire 1385/1964).
4. Meʿâricü’t-tevḥîd. Ebû Bekir b. Sâlim’in Terîm’deki Mektebetü’l-Ahkâf’ta bulunan divanından bir şiiri Abdullah Muhammed el-Gazzâlî neşretmiştir (bk. bibl., eserlerinin yazma nüshaları için bk. Abdullah b. Muhammed el-Habeşî, Meṣâdirü’l-fikri’l-İslâmî, s. 321).
Ebû Bekir b. Sâlim hakkında menâkıb türü eserler kaleme alınmış olup bazıları şunlardır: Abdullah b. Ebû Bekir Bâ Şuayb el-Vâsıtî, ez-Zehrü’l-bâsim fî rüba’l-cennât fî menâḳıbi’ş-şeyḫ Ebî Bekr b. Sâlim Mevlâ ʿİnât; Muhammed b. Abdurrahman b. Sirâceddin el-Hadramî, Bulûġu’ẓ-ẓafer ve’l-meġānim fî menâḳıbi Ebî Bekr b. Sâlim; Abdullah b. Ahmed el-Heddâr, el-Cevâhir fî menâḳıbi şeyḫ el-ekâbir (Kahire 1391/1971); Abdullah b. Ahmed b. Cendân, el-Vüfûdü’l-vâride ʿalâ seyyidinâ Ebî Bekr b. Sâlim es-Seḳḳāf (Şillî, II, 61; Ayderûs b. Ömer el-Habeşî, II, 962).
BİBLİYOGRAFYA
Ebû Bekir b. Sâlim, Miʿrâcü’l-ervâḥ ve’l-menhecü’l-veḍḍâḥ (nşr. Ahmed Ferîd el-Mezîdî), Beyrut 2013, tür.yer.
Abdülkādir el-Ayderûsî, en-Nûrü’s-sâfir, s. 368-369.
Şillî, el-Meşreʿu’r-revî fî menâḳıbi Benî ʿAlevî, Kahire 1982, II, 58-62.
Abdullah b. Muhammed b. Sâlim Bâ Kesîr el-Kindî, Riḥletü’l-eşvâḳı’l-ḳaviyye ilâ mevâṭıni’s-sâdeti’l-ʿAleviyye (nşr. Abdullah b. Muhammed b. Hâmid es-Sekkāf), Beyrut 1405/1985, s. 45-47.
Ayderûs b. Ömer el-Habeşî, ʿİḳdü’l-yevâḳīti’l-cevheriyye ve simṭü’l-ʿayni’ẕ-ẕehebiyye bi-ẕikri ṭarîḳı’s-sâdâti’l-ʿAleviyye (nşr. Muhammed b. Ebû Bekir b. Abdullah Bâ Zîb), Amman 1432/2011, II, 960-965.
Hediyyetü’l-ʿârifîn, I, 238.
R. B. Serjeant, The Saiyids of Hadramawt, London 1957, s. 17-18.
Sâlih el-Hâmid, Târîḫu Ḥaḍramevt, Cidde 1388/1968, I, 68, 69.
Abdullah Muhammed el-Habeşî, eṣ-Ṣûfiyye ve’l-fuḳahâʾ fi’l-Yemen, [baskı yeri yok] 1396/1976, s. 70, 80.
a.mlf., Meṣâdirü’l-fikri’l-İslâmî fi’l-Yemen, Beyrut 1408/1988, s. 321.
Abdurrahman b. Ubeydullah es-Sekkāf, Muʿcemü büldâni Ḥaḍramevt, San‘a 2002, s. 555.
Abdullah b. Muhammed b. Hâmid es-Sekkāf, Târîḫu’ş-şuʿarâʾi’l-ḥaḍramiyyîn, Kahire 2004, I, 167-171.
Emîn b. Ahmed es-Sa‘dî, eṣ-Ṣûfiyye fî Ḥaḍramevt, Riyad 2011, s. 125-128.
Amin Buxton, Imams of the Walley, Western Cape 2012, s. 36-40.
Abdullah Muhammed el-Gazzâlî, “Ebû Bekir es-Seḳḳāf ve Tâʾiyyetüh”, MMMA (Küveyt), XL/2 (1417/1969), s. 111-140.
Kazuhiro Arai, “Abū Bakr b. Sālim”, The Encyclopaedia of Islam Three, Leiden 2010, fas. 1, s. 25, 26.
