EBÜ’l-MEHÂSİN el-FÂSÎ - TDV İslâm Ansiklopedisi

EBÜ’l-MEHÂSİN el-FÂSÎ

أبو المحاسن الفاسي
Müellif: AHMET ÖZEL
EBÜ’l-MEHÂSİN el-FÂSÎ
Müellif: AHMET ÖZEL
Web Sitesi: TDV İslâm Ansiklopedisi
Yayımcı: TDV İslâm Araştırmaları Merkezi
Baskı Tarihi: 1994
Erişim Tarihi: 23.11.2024
Web Adresi:
https://islamansiklopedisi.org.tr/ebul-mehasin-el-fasi
AHMET ÖZEL, "EBÜ’l-MEHÂSİN el-FÂSÎ", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/ebul-mehasin-el-fasi (23.11.2024).
Kopyalama metni

19 Rebîülevvel 937’de (10 Kasım 1530) Kasrülkebîr’de (Alcázarquivir) doğdu. Doğum yılı 938 olarak da kaydedilir. Kuzey Afrika fâtihi Ukbe b. Nâfi‘ el-Fihrî’nin soyundan gelen ve Endülüs şehirlerinden Mâleka’nın (Malaga) tanınmış ailelerinden olan Beni’l-Cedd’e mensuptur. Ailesi IX. (XV.) yüzyılın sonlarına doğru Fas’a göç etti ve buraya nisbetle anıldı. Ticaretle uğraşan babası Muhammed b. Yûsuf daha sonra Kasrülkebîr’e yerleşti. İlk tahsilini burada yapan Ebü’l-Mehâsin, Abdurrahman b. Muhammed el-Habbâz el-Kasrî’den Kur’an, fıkıh ve nahiv okudu. Genç yaşta devrin büyük velîlerinden Şâzeliyye şeyhi Sîdî Abdurrahman el-Meczûb’a intisap etti. Tahsilini tamamlamak için biri 960’tan (1553) önce, diğeri 962’de (1555) olmak üzere iki defa Fas’a gitti. Aralarında İbn Celâl et-Tilimsânî, Abdurrahman b. İbrâhim ed-Dükkâlî ve Ahmed el-Mencûr’un da bulunduğu birçok hocadan ders aldı. Daha sonra Kasrülkebîr’e döndü ve ders vermeye başladı. Kısa sürede şöhrete kavuştu. Şeyhi Abdurrahman el-Meczûb onu takdir eder ve kendisine “çağının Gazzâlî’si” derdi. Abdurrahman el-Meczûb vefat edince (Zilhicce 976 / Mayıs 1569) Şeyh Abdullah b. Hüseyin el-Megārî onun yerine geçti. Altı ay sonra Megārî’nin ölümüyle de hilâfet Ebü’l-Mehâsin’e kaldı.

Ebü’l-Mehâsin, 986 (1578) yılında Portekizliler’e karşı yapılan meşhur Vâdilmehâzin Savaşı’na katılarak yararlılıklar gösterdi (Selâvî, V, 80, 82). 988’de (1580) Fas’a göç etti; burada bir cami yaptırdı (1004/1595) ve ez-Zâviyetü’l-Fâsiyye diye anılan zâviyesini kurdu. Bundan bir yıl önce Tıtvân’da müridleri için kurdurduğu zâviye muhtemelen bu şehirdeki ilk zâviyedir (Muhammed Dâvûd, I/2, s. 307). Geniş bir mürid ve talebe halkasına sahip olan Ebü’l-Mehâsin Karaviyyîn Medresesi’nde Ḳūtü’l-ḳulûb, İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn, eş-Şerîsiyye fî âdâbi’s-sülûk gibi eserleri okuttu (Hasan es-Sâih, s. 374). Talebeleri arasında, daha sonra önemli bir âlim olan oğlu Muhammed el-Arabî başta olmak üzere İbrâhim es-Sayyâd, şeyhi Meczûb’un oğlu Muhammed es-Seb‘, Ebü’l-Abbas Ahmed Şakrûn el-Fahhâr, Abdülvehhâb el-Humeydî ve Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdurrahman et-Tilimsânî et-Ticânî sayılabilir.

Ebü’l-Mehâsin 18 Rebîülevvel 1013 (14 Ağustos 1604) tarihinde Fas’ta vefat etti. Bâbülfütûh semtinde bulunan türbesi meşhur bir ziyaretgâhtır.

Fas bağımsızlık hareketi liderlerinden devlet ve fikir adamı Allâl el-Fâsî’nin (ö. 1974) atalarından olan Ebü’l-Mehâsin, kaynaklarda tasavvufî hakikat ve işaretler konusunda derin bilgi sahibi, zamanın kutbu ve bininci yılın müceddidi olarak nitelendirilir.

Ebü’l-Mehâsin el-Fâsî’nin biyografisiyle ilgili birçok eser kaleme alınmış olup oğlu Muhammed el-Arabî el-Fâsî’nin Mirʾâtü’l-meḥâsin min aḫbâri’ş-Şeyḫ Ebi’l-Meḥâsin, diğer oğlu Ahmed b. Yûsuf el-Fâsî’nin el-Mineḥu’ṣ-ṣafiyye fi’l-esânîdi’l-Yûsufiyye, torununun oğlu Muhammed Mehdî b. Ahmed b. Ali b. Yûsuf el-Fâsî’nin el-Cevâhirü’ṣ-ṣafiyye mine’l-meḥâsini’l-Yûsufiyye ve Ravżatü’l-meḥâsini’z-zehiyye bi-meʾâs̱iri’ş-Şeyḫ Ebi’l-Meḥâsini’l-behiyye, yine torununun oğlu Abdurrahman b. Abdülkādir b. Ali b. Yûsuf el-Fâsî’nin İbtihâcü’l-ḳulûb bi-ḫaberi’ş-Şeyḫ Ebi’l-Meḥâsin ve şeyḫihi’l-Mecẕûb, Muhammed b. Tayyib el-Kādirî’nin Ferîdetü’d-dürri’ṣ-ṣafî fî vaṣfi’l-cemâli’l-Yûsufî, Süleyman b. Muhammed el-Hasenî’nin ʿİnâyetü ûli’l-mecd bi-ẕikri Âli’l-Fâsî İbni’l-Mecd adlı eserleri bunlar arasında zikredilebilir.


BİBLİYOGRAFYA

, IV, 507.

, I, 119-120.

, V, 78, 80, 82, 193; VI, 110.

Muhammed Dâvûd, Târîḫu Tıṭvân, Tıtvân 1379/1959, I/2, s. 307, 310; I/3, s. 318, 319, 335.

L. Rinn, Marabouts et Khouan: Étude sur l’Islam en Algérie, Alger 1884, s. 232.

, X, 398-418.

İbrâhim Harekât, el-Maġrib ʿabre’t-târîḫ, Dârülbeyzâ 1405/1984, II, 320.

a.mlf., es-Siyâse ve’l-müctemaʿ fi’l-ʿaṣri’s-Saʿdî, Dârülbeyzâ 1408/1987, s. 348, 361-363.

A.-L. de Premare, Sîdî ʿAbd-er-Raḥmân el-Mejdûb, Paris-Rabat 1985, s. 132-136, 141, 156, 184-189, 193-194, ayrıca bk. İndeks.

Hasan es-Sâih, el-Ḥaḍâretü’l-İslâmiyye fi’l-Maġrib, Dârülbeyzâ 1406/1986, s. 374.

E. Lévi-Provençal, “Abu’l-Maḥāsin”, , I, 138-139.

Ch. Pellat, “al-Fāsī”, , s. 302-303.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1994 yılında İstanbul’da basılan 10. cildinde, 337 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.
TDV İslâm Ansiklopedisi'nden rastgele bir madde okumak ister misiniz?
BAŞKA BİR MADDE GÖSTER