MENCÛR

929 (1523) yılında Fas’ta dünyaya geldi. Doğum tarihi 926 (1520) ve 928 (1522) olarak da kaydedilmektedir. Aslen bir yahudi ailesine mensuptur. Sükayn lakabıyla tanınan Abdurrahman b. Ali el-Âsımî, İbn Hârûn el-Medgarî (el-Matgarî), Abdülvâhid b. Ahmed el-Venşerîsî, Abdülvehhâb b. Muhammed ez-Zekkāk, Muhammed b. Ahmed b. Abdurrahman el-Yesîtinî, Abdurrahman b. Muhammed b. İbrâhim ed-Dükkâlî ve Muhammed Harûf et-Tûnisî gibi âlimlerden ders aldı. Başta fıkıh ve fıkıh usulü olmak üzere hadis, Arap dili ve edebiyatı, hesap, mantık, kelâm, tefsir, tarih gibi ilim dallarında kendini yetiştirdi. Kaynaklarda çok yönlü bir âlim olarak kendisinden övgüyle söz edilmekte, hâfız ve müsnid diye anılması da hadis alanındaki vukufunu göstermektedir. Harûf et-Tûnisî ve Muhammed el-Yesîtinî’den birlikte ders alan Mencûr ile Kassâr’ın bu hocalardan edindikleri birikimle Fas’ta aklî ilimleri yeniden canlandırdıkları kaydedilir (Muhibbî, IV, 121; Abbas b. İbrâhim, V, 215). Sünnete son derece bağlı, takvâ sahibi bir âlim olan Mencûr, her türlü bilgiye sahip olmayı faydalı görürdü. Nitekim bu anlayışla satranç oynamayı ve ud çalmayı da öğrenmişti. Hayatı boyunca görev almamış, öğretim ve telifle meşgul olmuştur (Muhammed Haccî, I, 274). Yetiştirdiği talebeler arasında, derslerine yirmi yıl kadar devam eden İbnü’l-Kādî başta olmak üzere Ebü’l-Mehâsin el-Fâsî, Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî, Ebü’l-Abbas İbn Ardûn, Abdülvâhid el-Filâlî gibi âlimler sayılabilir. Her yıl Merakeş’te görmeye gittiği Sa‘dî Sultanı Ahmed el-Mansûr da ondan icâzet almıştır (icâzetnâmenin metni için bk. Mencûr, s. 81). Ahmed el-Mencûr 16 Zilkade 995 (18 Ekim 1587) tarihinde Fas’ta vefat etti ve Bâbülfütûh’un dışında hocası Yesîtinî’nin kabri yanına defnedildi.

Eserleri. 1. Fihrisü Aḥmed el-Mencûr. Sultan Ahmed el-Mansûr’un isteği üzerine, ders aldığı hocalarının biyografisine dair kaleme aldığı bir eser olup Muhammed Haccî tarafından neşredilmiştir (Rabat 1396/1976). Abdülhay el-Kettânî, Mağrib ulemâsının isnadlarının İbn Gāzî ve Mencûr’un Fihris’lerine dayandığını kaydeder (Fihrisü’l-fehâris, II, 567).

2. Şerḥu’l-Menheci’l-münteḫab ilâ ḳavâʿidi’l-meẕheb. Ebü’l-Hasan Ali b. Kāsım ez-Zekkāk’ın fıkha dair manzumesinin şerhi olan eser Meyyâre’nin bu manzumeye yazdığı tekmile ve şerhle birlikte basılmıştır (I-II, Fas 1305). Bizzat müellif eserini el-Muḫtaṣarü’l-müẕheb min Şerḥi’l-Menheci’l-münteḫab adıyla ihtisar etmiştir.

3. Naẓmü’l-ferâʾid ve mübdi’l-fevâʾid fî şerḥi Muḥaṣṣıli’l-maḳāṣıd. İbn Zekrî et-Tilimsânî’nin kelâma dair manzum eserinin şerhi olup yine Mencûr tarafından Muḫtaṣaru Naẓmi’l-ferâʾid adıyla ihtisar edilmiştir (Hizânetü’l-Karaviyyîn, nr. 717/2, 725).

4. el-Ḥâşiyetü’l-kübrâ ʿalâ Şerḥi’l-kübra’s-Senûsî. Senûsî’nin kendi eseri ʿAḳīdetü’s-Senûsî el-kübrâ’ya yazdığı şerhin hâşiyesidir (Rabat el-Mektebetü’l-melekiyye, nr. 575, 1511; Temgrût, Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 1694/b). Mencûr bu esere bir de küçük hâşiye yazmıştır (el-Mektebetü’l-melekiyye, nr. 8054; Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 2038/d).

5. Merâḳi’l-mecd li-âyâti’s-Saʿd. Sa‘deddin et-Teftâzânî’nin Telḫîṣü’l-Miftâḥ’a yaptığı şerhte geçen âyetlerin tefsirine dairdir (el-Mektebetü’l-melekiyye, nr. 176, 5038, 5302; Merakeş, Hizânetü İbn Yûsuf, nr. 254).

6. Şerḥu Naẓmi ʿalâḳāti’l-mecâz ve mürecceḥâtih. İbnü’s-Sabbâğ el-Miknâsî’nin eserinin şerhidir (Rabat el-Mektebetü’l-âmme, nr. 1032/d).

7. Ecvibetü mecmûʿa fi’l-fıḳh ve’l-kelâm (el-Mektebetü’l-âmme, nr. 318; Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 1996/b).

8. Ecvibe fi’l-ḳırâʾât (el-Mektebetü’l-melekiyye, nr. 8011).

9. Taḳrîb li-fehmi şevâhidi’l-Ḫazrecî. Aruz ve kafiyeye dair el-Hazreciyye üzerine yazılmış ta‘lîkāttır (el-Mektebetü’l-melekiyye, nr. 603/b).

10. Risâle fî mesʾeleti’l-ḫilâf beyne’l-Hebṭî ve’l-Yesîtinî ḥavle’l-heylele (Dârü’l-kütübi’n-Nâsıriyye, nr. 2085/b; Hizânetü İbn Yusuf, nr. 350/4).

Mencûr’un kaynaklarda ayrıca Şerḥu’l-Muḫtaṣar min mülteḳaṭi’d-dürer ve Şerḥu Îżâḥi’l-mesâlik ilâ ḳavâʾidi’l-İmâm Ebî ʿAbdillâh Mâlik (hocası Venşerîsî’nin eserinin şerhi) adlı eserleri zikredilmektedir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2004 yılında Ankara’da basılan 29. cildinde, 124-125 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.