https://islamansiklopedisi.org.tr/el-musned--tayalisi
Sahâbî râvilerinin adlarına göre tasnif edilen eseri bizzat Tayâlisî değil onu imlâ meclislerinde dinleyen talebesi Yûnus b. Habîb tasnif etmiş, Yûnus b. Habîb’in talebesi Ebû Mes‘ûd er-Râzî’nin bunu hocası adına tasnif ettiği de söylenmiştir (Zehebî, IX, 382). Eserin nüshalarının baş tarafında onların müellife nisbetini gösteren senedler bulunmaktadır. el-Müsned, aşere-i mübeşşerenin rivayet ettiği hadislerle başlamakta olup 281 (veya 285) sahâbînin (Müsned, neşredenin girişi, I, 53; Speight, LXIII/4 [1973], s. 249; A. J. Wensinck’in dediği gibi 600 sahâbînin değil [bk. bibl.]) 2890 rivayetini ihtiva etmekteyse de (eserin noksan olan ilk baskısındaki hadis sayısı 2767’dir) müellifin burada yer almayan daha pek çok rivayeti vardır. Müsned türünün en geniş çalışması olan Ahmed b. Hanbel’in kitabında rivayetleri bulunmayan bazı sahâbîlerin rivayetlerini de ihtiva eden eserde İbn Hanbel’in çalışmasına göre mükerrer rivayet sayısı daha azdır. el-Müsned’deki rivayetlerin bir kısmı Tahâvî, Taberânî, İbn Adî ve Ebû Nuaym el-İsfahânî’nin, ayrıca muhtemelen tamamı veya büyük çoğunluğu Ahmed b. Hüseyin el-Beyhakī’nin ve daha başka muhaddislerin çalışmalarında da yer almaktadır.
Ahmed b. Abdurrahman es-Sââtî, Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inde yaptığı gibi bu eseri de senedlerini muhafaza ederek “tevhid, iman ve İslâm, kader, ilim, tahâret, salât, zekât, sıyâm, ezkâr, tıp, fezâilü’l-Kur’ân, tergīb, sabr, terhîb, tevbe, tarih, sîret, menâkıbü’s-sahâbe, hilâfet ve imâret, kıyâmü’s-sâa” gibi başlıklar altında tasnif etmiştir. Bu çalışmada el-Müsned’in hatalı olduğu belirtilen Haydarâbâd Dâiretü’l-maârifi’n-Nizâmiyye neşrini esas aldığı için birçok yanlışı da naklettiği belirtilen Sââtî (Müsned, neşredenin girişi, I, 57) eserine Minḥatü’l-maʿbûd fî tertîbi Müsnedi’ṭ-Ṭayâlisî Ebî Dâvûd (I-II, Kahire 1372-1373/1952-1953; I-II, Beyrut 1400), gerekli gördüğü yerlere koyduğu notlarına da et-Taʿlîḳu’l-maḥmûd adını vermiş, ayrıca el-Müsned’in bu baskısında yer almayan sekiz müsnedi Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’inden naklederek bunların eksiklerini telâfi yoluna gitmiştir. el-Müsned’i Ebû İmrân İnâyetullah Eserî Gucerâtî de en-Nûrü’ṭ-Ṭarablusî fî tebvîbi Müsnedi Ebî Dâvûd eṭ-Ṭayâlisî adıyla konularına göre düzenlemiş (Gucerât 1977), Ebû Ahmed Muhammed Dilpezîr kitabı Urduca’ya çevirmiştir (Karaçi 1991).
el-Müsned’deki rivayetlerin Kütüb-i Sitte’ye olan zevâidi Ahmed b. Ebû Bekir el-Bûsîrî’nin İtḥâfü’l-ḫıyere bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’l-ʿaşere’sinde (DİA, VI, 468), Kütüb-i Sitte ile Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’ine olan zevâidi de İbn Hacer el-Askalânî’nin el-Meṭâlibü’l-ʿâliye bi-zevâʾidi’l-mesânîdi’s̱-s̱emâniye adlı eserinde (a.g.e., XIX, 521) bulunmaktadır. Ahmed b. Ebû Bekir el-Bûsîrî Eṭrâfü’l-mesânîdi’l-ʿaşere’sinde (a.g.e., XI, 499) el-Müsned’in “etrâf”ına da yer vermiş, bilinmeyen bir müellif eserdeki üç râvili rivayetleri (sülâsiyyât) dört cüz halinde bir araya getirmiştir. Sülâsiyyâtın Rabat el-Hizânetü’l-âmme’den alınan mikrofilmi Riyad Câmiatü İmâm Muhammed b. Suûd Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (Mahtûtât, nr. 6438 F).
el-Müsned, Patna Hudâbahş Kütüphanesi’ndeki eski bir nüshası ile Haydarâbâd Âsafiye Kütüphanesi’nde mevcut oldukça yeni bir nüshasına dayanılarak Haydarâbâd Dâiretü’l-maârifi’n-Nizâmiyye tarafından yayımlanmış olmakla beraber (1321, Beyrut 1406/1985 [eserin 2. baskısında Velîd Râşid el-Ceblâvî hadislerin alfabetik bir fihristini yapmıştır; Ebû Abdullah Sa‘d el-Müz‘il de Tertîbü eṭrâfi eḥâdîs̱i Müsnedi’ṭ-Ṭayâlisî adıyla bir fihrist hazırlamıştır, Küveyt 1407]) her iki nüshada da sekiz sahâbînin müsnedi yer almaktadır. el-Müsned, Riyad Câmiatü İmâm Muhammed b. Suûd’da (Külliyyetü usûli’d-dîn) öğrenciler tarafından bölümler halinde yüksek lisans tezi olarak hazırlanmış, bunlardan Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî, eserin sözü edilen nüshaları yanında Bağdat Evkaf ve İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi kütüphanelerindeki nüshalarından da yararlanarak güvenilir bir neşrini gerçekleştirmiş (I-IV, 1419-1420/1999), bu arada hadislerin sağlamlık derecesini belirtmiş, bu hadislerin ilk dönem hadis kaynaklarındaki yerlerini de göstermiştir. Miftâḥu künûzi’s-sünne’ye esas teşkil eden hadis kitaplarından biri olan el-Müsned üzerinde Robert Marston Speight, The Musnad of al-Ṭayālisī: A Study of Islamic Ḥadīth Oral Literature (Hartford 1970) adlı bir doktora çalışması yapmıştır.
BİBLİYOGRAFYA
Tayâlisî, Müsned (nşr. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî), Cîze 1419-20/1999, I-IV; ayrıca bk. neşredenin girişi, I, 52-60.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, IX, 382.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1679.
Ahmed b. Abdurrahman es-Sââtî, Minḥatü’l-maʿbûd fî tertîbi Müsnedi’ṭ-Ṭayâlisî Ebî Dâvûd, Kahire 1372-73, I-II.
M. Zubayr Sıddiqi, Hadîs Edebiyatı Tarihi (trc. Yusuf Ziya Kavakcı), İstanbul 1966, s. 79-81.
Ebû Ubeyde Meşhûr b. Hasan b. Selmân – Ebû Huzeyfe Râid b. Sabrî, Muʿcemü’l-muṣannefâti’l-vâride fî Fetḥi’l-bârî, Riyad 1412/1991, s. 369-370.
R. M. Speight, “Attitudes Toward Christians as Revealed in the Musnad of al-Ṭayālisī”, MW, LXIII/4 (1973), s. 249.
A. J. Wensinck, “Tayâlisî”, İA, XII/1, s. 68.
G. H. A. Juynboll, “al-Ṭayālisī”, EI2 (Fr.), X, 427.
İsmail L. Çakan, “Bûsîrî, Ahmed b. Ebû Bekir”, DİA, VI, 648.
M. Yaşar Kandemir, “Etrâf”, a.e., XI, 499.
a.mlf., “İbn Hacer el-Askalânî”, a.e., XIX, 521.
