ENES b. ZÜNEYM

Dîlî nisbesiyle de anılır. Babası Ebû Ünâs ile kardeşi Esîd ve amcası Sâriye b. Züneym de şair sahâbîlerden idiler. Birçok putperest şair gibi Hz. Peygamber’i hicveden Enes bir gün bu şiirlerden birini okurken Huzâa kabilesinden müslüman bir genç Resûl-i Ekrem’e hakaret edilmesine dayanamayarak şairin başını yardı. Bu olay üzerine Kinâne ve Huzâa kabileleri arasında kavga çıktı. Kinâne oğullarının dostu olan Mekkeli müşrikler Hudeybiye Antlaşması’na rağmen Huzâa kabilesine baskın yaptılar. Huzâa kabilesinin ileri gelenlerinden Amr b. Sâlim kırk kişilik bir heyetle Medine’ye gitti. Mekkeli müşriklerin yaptığı haksızlığı okuduğu uzun bir recezle Hz. Peygamber’e haber verdi ve Enes b. Züneym’in Resûlullah’ı hicveden şiirlerinden söz etti. Resûl-i Ekrem de Enes’in görüldüğü yerde öldürülmesini emretti ve Hudeybiye Antlaşması’nı bozan Kureyşliler’e karşı Mekke fethiyle sonuçlanacak olan savaşın hazırlıklarına başladı.

Enes Mekke fethi sırasında müslüman olmakla beraber hayatından endişe ediyordu. Yine o sıralarda müslüman olan yaşlı sahâbî Nevfel b. Muâviye ed-Dîlî’nin aracılığıyla Hz. Peygamber’in huzuruna çıktı ve İslâmiyet’i kabul etmeden önce pek çok kişinin Resûlullah’ı incittiğini, kendisinin de onlar gibi affa nâil olmasını niyaz ettiğini söyledi. Bunun üzerine Resûl-i Ekrem Enes’i bağışladı, Enes de Hz. Peygamber’den özür dileyen ve onu metheden bir şiirini okudu. Bazı rivayetlerde, hicviyeleri sebebiyle Amr b. Sâlim tarafından Resûlullah’a şikâyet edilen şairin Enes’in kardeşi Esîd b. Ebû Ünâs olduğu, ancak Mekke’nin fethi sırasında müslüman olup Hz. Peygamber’in huzurunda onu metheden şiirler söylediği nakledilmektedir. İbn Hacer’in de kaydettiği gibi aynı olayın her iki kardeşin başından geçmiş olması da mümkündür.

Daha sonraki yıllarda Enes’in Horasan’da bulunduğu görülmektedir. Taberî’nin belirttiğine göre Horasan Valisi Hakem b. Amr el-Gıfârî 45 (665) yılında Tohâristan üzerine sefere çıkmadan önce, bir başka rivayete göre ise 50 (670) veya 51 (671) yılında Merv’de vefat etmeden önce yerine Enes b. Züneym’i vekil bırakmış, fakat Irak genel valisi Ziyâd b. Ebîh bunu kabul etmemiştir.

Kaynakların belirttiğine göre şairleri birbirine düşürmekten zevk alan Irak Valisi Ubeydullah b. Ziyâd, şair tâbiî Hârise b. Bedr ile Enes b. Züneym’i karşılıklı hicviyeler söylemeye mecbur bırakmıştır. Bu şiirlerden bazı bölümler Ebü’l-Ferec el-İsfahânî’nin el-Eġānî’sinde bulunmaktadır (VIII, 388-392).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1995 yılında İstanbul’da basılan 11. cildinde, 236 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.