ERAYDIN, Selçuk

18 Haziran 1937’de Bandırma Edincik’te doğdu. Babası Hasan Tahsin Bey, annesi Hürmüz Hanım’dır. Annesi ve babası Selçuk küçük yaşta iken boşandıkları için sıkıntılar içinde büyüdü, daha çok dedesinin evinde ve himayesinde yetişti. İlkokulu memleketinde bitirdikten sonra babası onu Galatasaray Lisesi’ne yazdırmıştı. Bu okula girmek üzere İstanbul’a geldiğinde kendisiyle ilgilenecek bir yakını bulunmadığından çalışmak zorunda kaldı ve okula devam edemedi. Bu sırada yeni açılan İmam-Hatip Okulu’na kaydoldu (1953) ve okul müdürü Mahir İz’i tanıdı. Aynı zamanda dışarıda çalışarak İmam-Hatip Okulu’nu bitirdi (1960). Ardından İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’ne girdi; “Şeyh Muhammed Abduh” adlı bitirme teziyle buradan mezun oldu (1964) ve Sivas’a ortaokul din dersi öğretmeni olarak tayin edildi, iki yıl sonra Sivas İmam-Hatip Okulu’na geçti. Bu arada arkadaşı M. Yaşar Kandemir’le birlikte orta okullar için Din Dersleri kitabını hazırladı. İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde tasavvuf tarihi okutan Mahir İz’in daveti üzerine gittiği İstanbul’da imtihanlarda başarı göstererek onun yanında asistanlığa başladı (1967). Hocalık tezi üzerinde çalışırken Mahir İz’in notlarını temize çekip onun Tasavvuf adlı eserini neşre hazırladı (1969). Mahir İz’in yayımlanan bu kitabını kendisi için imzalarken yazdığı, “Mütevazi esere sâik u bâdî sensin / Eser-i müştereki kim kime takdim etsin” beyti onun eserdeki katkısına işaret etmektedir.

“Üç Büyük Türk Tarikatı: Yeseviyye, Mevleviyye, Nakşbendiyye” adlı asıl tezinin yanında, “XVII. Asır İslâm Türk Şairlerinin Yazma Divanlarındaki Tevhid ve Na’tlar ve Beyitlerdeki Tasavvufî Istılahlar” başlıklı yardımcı çalışmasıyla İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde hocalığa yükseldi (1971). Askerlik görevinin ardından tekrar enstitüdeki vazifesine döndü. Mahir İz’in emekliye ayrılmasından sonra onun okuttuğu derslere girmeye başladı. Aynı yıllarda diğer hocası Neclâ Pekolcay’ın teklifi üzerine onun İslâmî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevîlere Giriş adlı eserine (İstanbul 1975) katkı sağladı ve kitap ikisinin imzasıyla yayımlandı. Ayrıca bazı arkadaşlarıyla beraber liseler için din dersi kitapları yazdı (1980). Yüksek İslâm enstitülerinin İlâhiyat fakültelerine dönüştürülmesinin ardından daha önce hazırladığı öğretmenlik tezini yeniden ele alıp genişletti, XVII. Asır Divanlarındaki Tevhid ve Na’tlarda Tasavvufî Rumuzlar adıyla doktora tezi olarak sundu (1984). Bir süre sonra yardımcı doçentliğe yükselen Eraydın arkadaşları ve yetişkin öğrencileriyle birlikte serbest ilmî faaliyetlere yönelerek İslâmî Türk edebiyatı ve tasavvufa ait bazı eserleri yayıma hazırladı. İslâm Düşüncesi, İslâm Medeniyeti, Tohum, Hareket, Nesil gibi dergilerde tasavvuf ve edebiyat ağırlıklı makaleler yayımladı (yayınlarının bir listesi için bk. bibl. Ercan Alkan). Bunların bazılarını geliştirerek sonraki yıllarda yayımladığı eserlerine ekledi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’ne birkaç madde yazdı. 19 Aralık 1995 tarihinde mi‘rac kandili gecesi İskender Paşa Camii’ndeki vaazından evine dönerken geçirdiği trafik kazası sonucu öldü. Ertesi gün Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Camii’nde kılınan cenaze namazının ardından Erenköy Sahrayıcedid Mezarlığı’nda hocası Mahir İz’in kabrinin yakınına defnedildi. 1965 yılında evlendiği Zehra Hanım’dan üç kızı dünyaya gelmiştir. Ölümüne mesai arkadaşı Mustafa Tahralı’nın düşürdüğü, mezar taşına da yazılmış olan tarih manzumesi şöyledir: “Feyz-i Nakşî meşkedip Selçuk Can / Hizmet-i pîrânı sertâc eyledi / Leyle-i mi‘râcı yazmış ki kazâ / Sûre-i İsrâ’yı minhâc eyledi / ‘Hub’ düşünce geldi târîhi dile / Mesnevî şevkıyle mi‘râc eyledi.”

Eserleri. 1. Tasavvuf ve Tarîkatler (İstanbul 1981). İlâhiyat fakültelerinde ders kitabı olarak okutulan ve her yeni baskısında geliştirilen eser Metin İzeti tarafından Tesavvufi dhe Tarikatet adıyla Arnavutça’ya çevrilmiştir (Üsküp 2001; Tirane 2011).

2. Tasavvuf ve Edebiyat Yazıları (İstanbul 1997). Çeşitli dergilerde yayımlanmış yazılarından oluşan eserde bazı şairlerin meşhur şiirleri ve açıklamaları da yer almaktadır.

3. İslâmî Türk Edebiyatında Şekil ve Nevîlere Giriş (İstanbul 1975, Neclâ Pekolcay ile birlikte). Esere, müellifin XVII. Asır İslâm Türk Şairlerinin Yazma Divanlarındaki Tevhid ve Na’tlar başlıklı öğretmenlik tezinin ilgili bölümlerinden aktarılan bilgiler de eklenmiştir. Daha sonra Mustafa Tahralı, Mustafa Uzun ve Hüsrev Subaşı’nın katkılarıyla genişletilen kitap (İstanbul 1981) İlâhiyat fakültelerinde ders kitabı olarak okutulmuştur.

4. Orta Okullar İçin Din Bilgisi I-II (İstanbul 1968-1969, M. Yaşar Kandemir ile birlikte).

5. Liseler İçin Din Bilgisi I-II (İstanbul 1980, M. Yaşar Kandemir ve Selahaddin Parlatır ile birlikte).

Yayımına katkı sağladığı eserler: 1. Fusûsu’l-Hikem Tercüme ve Şerhi (I-IV, İstanbul 1987-1992, Mustafa Tahralı ile birlikte). Ahmet Avni Konuk tarafından hazırlanan eserin yayımıdır. 2. Mesnevî Şerif Şerhi (I-XIII, İstanbul 2004-2009). Yine Ahmet Avni Konuk’a ait olan eser Mustafa Tahralı, Osman Türer, Mehmet Demirci, Dilaver Gürer, Necdet Tosun, Safi Arpaguş ve Süleyman Gökbulut ile birlikte yayıma hazırlanmıştır. 3. Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî, Fîhi mâ fîh (İstanbul 1994). Ahmet Avni Konuk’un tercümesinin neşridir. 4. Abdülkerîm el-Cîlî, İnsan-ı Kâmil (İstanbul 1998, 2002). Abdülaziz Mecdi Tolun’un tercüme ettiği bu eser Ekrem Demirli ve Abdullah Kartal ile birlikte neşre hazırlanmıştır.

Halil İbrahim Kıbrıs tarafından Selçuk Eraydın hakkında bir mezuniyet tezi yapılmış (bk. bibl.), Tasavvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi’nin 27. sayısı “Selçuk Eraydın’a Armağan” olarak yayımlanmıştır (İstanbul 2011, yıl 12).

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 2020 yılında Ankara’da basılan (gözden geçirilmiş 2. basım) EK-1. cildinde, 410-411 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.