GROUSSET, René

Fransa’nın güney illerinden Gard’ın Aubais kasabasında doğdu ve orta öğrenimini burada yaptı. Daha sonra Paris’e giderek Sorbonne Üniversitesi’nde şarkiyat öğrenimi gördü ve Ecole des Langues Orientales’e devam etti. Paris’teki Cernuschi ve Guimer müzelerinde müdür ve konservatör, Journal Asiatique’te sekreter olarak çalıştı. Ecole des Langues Orientales’de uzun yıllar tarih, coğrafya ve sanat tarihi dersleri okuttu. Tibet, Çin, Hindistan ve Japonya’ya giderek incelemelerde bulundu ve ilmî araştırmaları için malzeme topladı. 1946’da Academie Française’e üye seçildi. Paris’te öldü.

Eserlerinin büyük bir kısmını iki dünya savaşı arasında yayımlayan Grousset ilk çalışmasından itibaren, Fransız-İngiliz rekabetinde Fransızlar’ın sömürgeleştirme hususunda geri kaldıkları Asya’nın tarihini yeniden gözden geçirerek bir anlamda ülkesinin siyasetine tarihî bir arka plan oluşturmaya çalışmıştır. Bu bağlamda Ermeniler’i de Fransızlar’ın önemli bir müttefiki saydığı için araştırmalarında onlara özel bir yer ayırmıştır. Yine Asya ile Avrupa arasında başından itibaren bulunduğu varsayılan çatışmanın nasıl gerçekleştiğini de Fransız çıkarları açısından ele almıştır. Ona göre ne Şark meselesi ne de Haçlı seferleri, hıristiyanların müslümanlar karşısında bugün de devam eden tavırlarının bir neticesidir; bu vâkıalar, aslında Asya ile Avrupa arasında başından beri yaşanan yarış ve rekabetin tezahüründen ibarettir.

Türk ve Moğol tarihi üzerine kaleme aldığı eserlerinde bu iki milleti saldırgan, barbar, fakat göçebeliğin sağladığı savaşçılık yeteneğiyle idareyi ele geçiren ve kendini yeni şartlara uydurabilen topluluklar olarak göstermiş, Asya tarihini de İbn Haldûn tarafından kavramlaştırılan göçebe-medenî ayırımına ve bu insanların birbirleriyle olan ilişkilerine irca ederek açıklamaya çalışmıştır. Grousset’ye göre Türkler ve Moğollar göçebe toplulukların en önde gelen örnekleridir. Bu iki millet, özellikle içinde yetiştikleri güç hayat şartlarının kendilerine kazandırdığı savaşçılık yeteneğiyle daima zengin ülke ve şehirleri işgal etmişler, fakat daha sonra bu yerlerde oturanların kültürünü benimseyerek bozkır kültürüne yabancılaşmışlar ve sonuçta kendileri veya halefleri de aynı âkıbete uğramışlardır. Ona göre göçebe topluluklar bu gücü, hayatlarını avcılıkla idame ettirme zorunda olmaları sebebiyle kazandıkları okçuluk maharetine borçluydular. Şehirliler topu icat edince medeniyet göçebelik karşısında bir üstünlük elde etti; böylece göçebeler tarihin seyrinde tayin edici bir faktör olmaktan çıktılar. Grousset’nin Haçlı seferleriyle ilgili görüşü de, eserlerini Haçlılar’ın kendi verdikleri bilgileri ve Avrupalı yazarların bu konudaki değerlendirmelerini esas alarak yazdığı için, hıristiyanların müslüman yayılmacılığı karşısında savunmaya geçtikleri yolundadır.

Eserleri: Histoire de l’Asie (Paris 1922); Histoire de la philosophie orientale (Paris 1923); Le réveil de l’Asie (Plon 1924; Türkçe’si: Asya’nın Uyanması: İngiliz Emperyalizmi ve Milletlerin İsyanı [trc. Nurullah Atâ (Ataç)], Ankara 1927); Histoire de l’extrême-orient (Paris 1929); Sur les traces du Bouddha (Paris 1929); Les civilisations de l’orient (Paris 1929-1930); Les philosophies indiennes (Desclée 1931); L’Iran extréieur: son art (Paris 1932); Histoire des croisades et du royaume franc de Jérusalem (I-III, Paris 1933-1936); L’épopée des croisades (Paris 1939); L’empire des steppes: Attila, Gengis-Khan, Tamerlan (Paris 1939; Türkçe’si: Bozkır İmparatorluğu: Attila, Cengiz Han, Timur [trc. M. Reşat Uzmen], İstanbul 1980); L’Empire Mongol (Paris 1941); L’Asie orientale, des origines au XV^e siècle (Paris 1941); Histoire de la Chine (Paris 1942); Le conquérant du monde, vie de Gengis-Khan (Paris 1944); Bilan de l’histoire (Paris 1946); Histoire de l’Arménie, des origines à 1071 (Paris 1947), L’empire de Levant, histoire de la question d’orient (Paris 1949); La Chine et son art (Paris 1951); La face de l’Asie (Paris 1955); Les croisades (Paris 1955); L’art de L’extrême-orient, Les scluptures des Indes et de la Chine, Histoire de l’orient latin.

Ayrıca Journal Asiatique ve Revue d’histoire gibi süreli yayınlarda birçok makalesi çıkmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1996 yılında İstanbul’da basılan 14. cildinde, 165-166 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.