HÜR b. KAYS

Necid bölgesinde bulunan Fezâre kabilesinden olup hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. 9 (630) yılında Tebük Gazvesi’nden sonra Medine’ye gelen Fezâre kabilesi heyetinde en küçük üye olarak bulunmuş ve Hz. Peygamber’in huzurunda müslüman olmuştur. İsabetli görüşleri sebebiyle Hz. Ömer’in danışma kurulunda yer alan Hür b. Kays Kur’an ve tefsir ilminde otorite kabul edilmektedir. Hz. Mûsâ’nın aramaya çıktığı kişinin (el-Kehf 18/60-82) Hızır olup olmadığı konusunda Abdullah b. Abbas’la tartıştığı, bu hususta kendisine başvurdukları Übey b. Kâ‘b’ın bu kişinin Hızır olduğunu söyleyerek İbn Abbas’ı desteklediği kaydedilmektedir (Buhârî, “ʿİlim”, 16, 19; Müslim, “Feżâʾil”, 174). Hür b. Kays’ın müellefe-i kulûbdan olan amcası Uyeyne b. Hısn’ı onun ısrarı üzerine Hz. Ömer’in huzuruna çıkardığı, kaba davranışlarıyla tanınan Uyeyne’nin Hz. Ömer’e kendilerine yeteri kadar ihsanda bulunmadığını ve adaletli davranmadığını söylediği, Hz. Ömer’in sinirlenmesi üzerine Hür b. Kays’ın, “İnsanların kusurlarını bağışla, iyiliği emret, cahillerden yüz çevir” (el-A‘râf 7/199) meâlindeki âyeti hatırlatarak onu sakinleştirdiği bilinmektedir.

Muhammed b. Zekeriyyâ el-Gallâbî (ö. 290/903) Hür b. Kays’ın oğlunun Şîa, kızının Harûriyye, karısının Mu‘tezile, kız kardeşinin Mürcie mezhebine mensup olduğunu ileri sürmüşse de (İbnü’l-Esîr, I, 472) sözü edilen mezheplerin sahâbe nesli döneminde henüz oluşmadığı, ayrıca Dârekutnî’nin Gallâbî’yi güvenilir bulmayıp hadis uydurduğunu söylediği (İbnü’l-İmâd, II, 206) dikkate alındığında bu iddianın mesnetsiz olduğu anlaşılır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 494 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.