HÜSEYİN HÜSNÜ EFENDİ

İstanbul’da doğdu. Diyarbakırlı Molla Çelebi ahfadından Mehmed Hamdi Efendi’nin torunu, Erzurumlu İbrâhim Rüşdü Efendi’nin oğludur. Çelebizâde unvanı Molla Çelebi’den gelmektedir. Dâvud Paşa Rüşdiyesi’ne devam etti. Babası Rüşdü Efendi’nin Gelibolu nâibliğine tayin edilmesi üzerine oraya gitti. Bir yandan Gelibolu Rüşdiyesi’nde okurken bir yandan da Osman Efendi’den ders gördü. Daha sonra İstanbul’a giderek Dârülmaârif’te yazı hocası hattat Mehmed Hulûsi ve damadı hüsn-i hat hocası Mehmed Şevki Efendi’den hat meşketti. Ayrıca Fâtih dersiâmlarından Ahıskalı Mehmed Efendi’nin derslerine devam etti, Mehmed Sâbit Efendi’den ferâiz okudu. Tahsilini tamamlayarak bu hocadan icâzet aldı.

1280’de (1863) mülâzemetle İstanbul Bab Mahkemesi’ne giren Hüsnü Efendi, 1290’da (1873) hâsılât-ı şer‘iyyeden kendisi de hisse almak üzere bu mahkemenin vekāyi‘ kâtibi muavinliğine, 1294’te (1877) sadreyn (Rumeli ve Anadolu kazaskerliği) müsteşar muavinliğine tayin edildi. Aynı yılın recebinde (temmuz) ibtidâ-i hâric, 1296’da (1879) hareket-i hâric, bir yıl sonra mûsıle-i Sahn, 1298’de (1881) hareket-i altmışlı derecelerine nâil oldu. 1299’da (1882) Vergi Emaneti İdare Meclisi âzalığına nakledildi. 1300’de (1883) mûsıle-i Süleymâniyye derecesine nâil olduktan kısa bir süre sonra Bursa kadılığına yükseltildi. Rebîülâhir 1302’de (Şubat 1885) Vergi Emaneti İdare Meclisi âzalığı üzerinde kalmak üzere Bağdat, Basra ve Musul vilâyetleri arazi ve emlâk müfettişliği göreviyle bir yıl kadar bu vilâyetlerde dolaştı. 1304’te (1887) kendisine Defter-i Hâkānî Senedât İdaresi Umûr-i Şer‘iyye memuriyeti verildi. Receb 1305’te (Mart 1888) görevinin sona ermesi üzerine yeni bir memuriyete tayinine kadar hazineden 2000 kuruş tahsis edildi. Aynı yılın ramazanında (mayıs) Meclis-i Eytâm âzalığına, bir ay sonra Evkāf-ı Hümâyun Beytülmâl kassâmlığına getirildi. Zilhicce 1306’da (Ağustos 1889) Mahkeme-i Teftîş-i Evkāf müsteşarı oldu ve ardından 4000 kuruş olan maaşı 6000 kuruşa çıkarılarak Evkāf-ı Mülûkâne memuriyeti verildi. Rebîülevvel 1307’de (Kasım 1889) haremeyn pâyesiyle taltif edildi. Bu arada 1889’da Hukuk Mektebi’nde evkaf dersi, bir yıl sonra arazi kanunnâmesi ve tapu nizamnâmesi derslerini, 1892’de İslâm hukukunun bazı konularını okutmaya başladı. 1311’de (1893-94) bu dersler üzerinde kalmak üzere Mülkiye Mektebi’nde ahkâm-ı evkāf dersleri vermekle görevlendirildi. Ayrıca Fâtih dersiâmları arasında yer aldı ve ertesi yıl bazı talebelere icâzet verdi. Zilkade 1313’te (Nisan 1896) tarik maaşının memuriyet maaşına mahsup edilmesi konusunda irade çıktı.

Hüseyin Hüsnü Efendi Zilkade 1315’te (Nisan 1898), yarım maaş ödenmek üzere Mahkeme-i Teftîş-i Evkāf müsteşarlığı üzerinde kalarak 10.000 kuruş maaşla Hey’et-i Islâhiyye âzalığıyla Yemen’e tayin edildi ve beş yıl burada görev yaptı. 1320’de (1902) bu heyetin lağvedilmesiyle esas görevi olan Mahkeme-i Teftîş-i Evkāf müsteşarlığına döndü. Cemâziyelâhir 1322’de (Ağustos 1904) Anadolu kazaskerliği pâyesine nâil oldu; aynı yılın zilkadesinde (Ocak 1905) irâde-i seniyye ile Yemen Bölgesi Islah Komisyonu üyeliğine getirildi. Rebîülevvel 1323’te (Mayıs 1905) Evkāf-ı Hümâyun müfettişliği verildiyse de 1908’de Meşrutiyet’in ilânından sonra bu memuriyetin ismi Mahkeme-i Evkāf-ı Hümâyun kadılığına çevrildi. Nihayet 30 Zilhicce 1327’de (12 Ocak 1910) Roma sefiri Hakkı Paşa’nın kurduğu kabinede şeyhülislâm olan Hüsnü Efendi kabinenin tutarsızlığı ve yanlış icraatı sebebiyle huzursuz olmuş, kabine aleyhine muhalif mebuslarla iş birliği yapması üzerine saraya davet edilerek 4 Receb 1328’de (11 Temmuz 1910) istifaya mecbur edilmiş, gazetelere sıhhî sebepler yüzünden istifa ettiği bildirilmiş, nizamnâme gereğince kendisine 5000 kuruş mâzuliyet maaşı bağlanmıştır. Birinci Mecidî ve Birinci Osmânî nişanlarına sahip olan Hüsnü Efendi, 22 Cemâziyelâhir 1330’da (8 Haziran 1912) vefat ederek Cerrahpaşa Camii hazîresinde babasının kabrinin yanına defnedilmiştir.

Hukuk Mektebi’nde verdiği dersler İhsâf fî ahkâmi’l-evkāf (İstanbul 1310, 1315) ve Arazi Kanunnâmesi Şerhi (İstanbul 1310, 1324) adlarıyla basılmıştır.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1998 yılında İstanbul’da basılan 18. cildinde, 552-553 numaralı sayfalarda yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.