https://islamansiklopedisi.org.tr/huveytib-b-abduluzza
Kureyş kabilesinin Benî Âmir b. Lüey kolundandır. Mekke’de okuma yazma, şiir, ahbâr ve ensâbı bilenlerdendi. Zeyd b. Hârise kumandasındaki ilk seriyyenin (Karede Seriyyesi) üzerine gittiği Kureyş kervanında Huveytıb da vardı; kervan ganimet olarak ele geçmekle beraber Huveytıb ve diğer müşrikler kaçıp kurtuldu. Bedir Savaşı’nda müşrik ordusuna 300 (veya 200) dinarla katkıda bulundu. Kureyş’in önde gelenlerinden olması sebebiyle Uhud Savaşı’na karar verenler arasında yer aldı. Hudeybiye Antlaşması’nda Süheyl b. Amr ve Mikrez b. Hafs ile birlikte Kureyş’in temsilcisi olarak bulundu ve antlaşmaya şahitlik etti. Umretü’l-kazâ’da müslümanlara verilen sürenin bittiğini Hz. Peygamber’e hatırlatan heyetin üyesiydi. Mekke’nin fethi sırasında Resûl-i Ekrem tarafından haklarında ölüm cezası verilenlerden olduğu için kaçıp gizlendiyse de daha sonra Ebû Zer el-Gıfârî’nin himayesinde Resûlullah’ın huzuruna gelerek müslüman oldu. Huveytıb’ın o sırada altmış yaşlarında bulunduğu kaydedilmektedir. Hz. Peygamber Huneyn Gazvesi için ondan 40.000 dirhem borç aldı. Huneyn Gazvesi ile Tâif Muhasarası’nda bulunan Huveytıb, müellefe-i kulûbdan sayılarak Huneyn Gazvesi’nde elde edilen ganimetten kendisine 100 deve verildi. Mekke’deki evini 40.000 dinara Muâviye’ye satarak Medine’ye yerleşti. Hz. Ömer (634-644) ve Osman (644-656) dönemlerinde Mescid-i Harâm’ın sınırlarının tesbiti ve tamiriyle görevlendirilenler arasında yer aldı.
Huveytıb’ın Resûl-i Ekrem’in hanımlarından Sevde’nin kız kardeşi Ümmü Külsûm ile evliliğinden Abdurrahman, Hz. Peygamber’in diğer eşi Ümmü Habîbe bint Ebû Süfyân’ın kız kardeşi Ümeyme’den kendisiyle birlikte müslüman olan Ebû Süfyân adlı oğlu doğdu. Bazı kaynaklarda onun, Resûlullah’ın eşlerinden Mâriye’nin kız kardeşi Sîrîn el-Kıbtiyye ile evlendiği de kaydedilmektedir (İbn Habîb, s. 110). Huveytıb 54’te (674) Medine’de 120 yaşlarında vefat etti. Onun 53 (673) yılında cihad amacıyla gittiği Şam’da öldüğü de söylenmektedir.
Devlet işlerinde çalışma karşılığında ücret alınacağına dair Huveytıb’ın Abdullah b. Sa‘dî’den rivayet ettiği hadis Ahmed b. Hanbel’in el-Müsned’i (I, 17; II, 99), Buhârî’nin el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ’i (“Aḥkâm”, 17) ve Nesâî’nin es-Sünen’inde (“Zekât”, 94) yer almaktadır. Kendisinden oğlu Ebû Süfyân, Sâib b. Yezîd, Abdullah b. Büreyde el-Eslemî ve Ebû Necîh el-Mekkî rivayette bulunmuşlardır.
BİBLİYOGRAFYA
Müsned, I, 17; II, 99.
Buhârî, “Aḥkâm”, 17.
Nesâî, “Zekât”, 94.
Vâkıdî, el-Meġāzî, I, 33, 198-199; II, 582, 602, 604, 605, 611, 612, 739, 783, 842, 849-850; III, 882, 895, 946.
İbn Hişâm, es-Sîre2, IV, 372, 493, 495.
İbn Sa‘d, eṭ-Ṭabaḳāt, V, 454.
Zübeyrî, Nesebü Ḳureyş, s. 424-426.
İbn Habîb, el-Muḥabber, s. 91, 101, 105, 110, 473.
İbn Kuteybe, el-Maʿârif (Ukkâşe), s. 311-312.
Belâzürî, Ensâb, I, 220, 228, 292, 312, 349, 350, 362, 363, 409, 441, 445, 446.
Taberî, Târîḫ (Ebü’l-Fazl), II, 629-630; III, 25, 90; IV, 69, 413.
İbn Abdürabbih, el-ʿİḳdü’l-ferîd, IV, 33, 158.
Hâkim, el-Müstedrek, III, 492-493.
İbn Hazm, Cemhere, s. 167-169.
İbn Asâkir, Târîḫu Dımaşḳ, XV, 349-364.
İbn Kudâme, et-Tebyîn fî ensâbi’l-Ḳureşiyyîn (nşr. M. Nâyif ed-Düleymî), Beyrut 1408/1988, s. 112, 302, 484-485.
İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-ġābe, II, 75-76.
a.mlf., el-Kâmil, II, 251.
İbn Seyyidünnâs, ʿUyûnü’l-es̱er, II, 316.
Mizzî, Tehẕîbü’l-Kemâl, VII, 465-470.
Zehebî, Aʿlâmü’n-nübelâʾ, II, 540-541.
a.mlf., Târîḫu’l-İslâm: sene 41-60, s. 199-200.
Safedî, el-Vâfî, XIII, 221-223.
Fâsî, el-ʿİḳdü’s̱-s̱emîn, IV, 251-253.
a.mlf., Şifâʿü’l-ġarâm (nşr. Ömer Abdüsselâm Tedmürî), Beyrut 1405/1985, I, 104, 307.
İbn Hacer, el-İṣâbe, I, 364; IV, 91.
a.mlf., Tehẕîbü’t-Tehẕîb, III, 66-67.
Necmeddin İbn Fehd, İtḥâfü’l-verâ bi-aḫbâri Ümmi’l-ḳurâ (nşr. Fehîm M. Şeltût), Mekke 1983, I, 478, 486, 517, 551; II, 9, 18.
Sezgin, GAS, I, 261.
M. Mustafa el-A‘zamî, Küttâbü’n-nebî, Dımaşk 1394/1974, s. 56-57.
