İBN BEZÎZE

Tercih edilen görüşe göre 14 Muharrem 606’da (19 Temmuz 1209) Tunus’ta dünyaya geldi. Doğum tarihi 616 (1219) olarak da kaydedilir. Öğrenimini doğduğu yerde yaptı. Hocaları arasında, hepsi de VI. (XII.) yüzyılda Mâlikîler’in büyük müctehidlerinden Muhammed b. Ali el-Mâzirî’nin tesirinde kalan Ebû Abdullah Muhammed b. Abdülcebbâr er-Ruaynî es-Sûsî, Ebû Muhammed Abdüsselâm b. Ali el-Bürcînî, Kadı Ebü’l-Kāsım İbnü’l-Berrâ ve Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed el-Harrâlî gibi şahsiyetler yer alır. Öğrenimini tamamladıktan sonra Mâlikîler’in Tunus’taki önemli âlimlerinden biri oldu. Gençlik dönemini Hafsî Emîri Ebû Zekeriyyâ, olgunluk ve yaşlılık dönemini oğlu Müstansır zamanında geçirdi. Kelâm, fıkıh, tefsir ve Arap diline ait eserler telif ettiği gibi pek çok öğrenci yetiştirdi. İfrîkıye Kadısı İbn Zeytûn onun meşhur öğrencilerinden biridir. İbn Bezîze’nin ölümüyle ilgili olarak kaynaklarda farklı tarihler kaydedilir. 4 Rebîülevvel 662’de (5 Ocak 1264) veya 663 (1265) yılında öldüğüne dair rivayetleri isabetli bulmayan Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî’ye göre 673 (1274) yılında Tunus’ta vefat etti (Neylü’l-ibtihâc, s. 268).

Eserleri. 1. el-İsʿâd fî şerḥi’l-İrşâd (el-İsʿâd fî taḥrîri maḳāṣıdi’l-İrşâd, el-İsʿâd ʿale’l-İrşâd). İmâmü’l-Haremeyn el-Cüveynî’ye ait eserin şerhidir (Tunus, Dârü’l-kütübi’l-vataniyye, nr. 604, 20073).

2. Ġāyetü’l-emel fî şerḥi’l-Cümel. Zeccâcî’nin el-Cümel fi’n-naḥv adlı eserine yapılmış bir şerhtir (Köprülü Ktp., Fâzıl Ahmed Paşa, nr. 1484).

İbn Bezîze’nin kaynaklarda zikredilen diğer eserleri de şunlardır: 1. Şerḥu’l-ʿAḳīdeti’l-burhâniyye. Ebû Amr Osman b. Abdullah’a ait eser üzerine yapılmış bir şerhtir. 2. Şerḥu’l-esmâʾi’l-ḥüsnâ. 3. el-Menḳūl min muʿcizâti’r-Resûl. 4. et-Tenbîh ʿalâ mevâżıʿa min Minhâci’l-edille. Büyük bir ihtimalle İbn Rüşd’e ait el-Keşf ʿan menâhici’l-edille adlı kitapta hatalı bulduğu görüşleri eleştirdiği bir eserdir. 5. el-Beyân ve’t-taḥṣîl el-muṭliʿ ʿalâ ʿulûmi’t-Tenzîl (Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-Kerîm). Eserde İbn Atıyye el-Endelüsî ile Zemahşerî’nin tefsirlerinden geniş çapta nakiller yapılmış ve her iki müellifin yöntemi birleştirilmiştir. 6. Minhâcü’l-ʿavârif ilâ rûḥi’l-maʿârif. Müellif tarafından Îżâḥu’s-sebîl ilâ menâhici’t-teʾvîl adıyla ihtisar edilen eserde te’vil yöntemleri üzerinde durulur. 7. el-Envâr fî fażli’l-Ḳurʾân ve’d-duʿâʾ ve’l-istiġfâr. 8. Şerḥu’t-Telḳīn. Kadı Abdülvehhâb b. Ali el-Bağdâdî’ye ait eserin şerhidir. 9. Şerḥu’l-Aḥkâmi’l-kübrâ. İbnü’l-Harrât’ın hadislerden çıkarılan hükümlere dair el-Aḥkâmü’l-kübrâ’sına yapılmış bir şerhtir. 10. Şerḥu’l-Aḥkâmi’ṣ-ṣuġrâ. Yine İbnü’l-Harrât’ın hadislerden çıkarılan hükümlere dair eserinin şerhidir. 11. Şerḥu’l-Mufaṣṣal. Zemahşerî’nin nahve dair eserine yapılmış bir şerhtir.

Bu madde TDV İslâm Ansiklopedisi’nin 1999 yılında İstanbul’da basılan 19. cildinde, 378 numaralı sayfada yer almıştır. Matbu nüshayı pdf dosyası olarak indirmek için tıklayınız.