https://islamansiklopedisi.org.tr/ibn-meryem
Tilimsân’da doğdu. İlk öğrenimini ilk mektepte hocalık yapan babasının yanında tamamladı. Onun ölümünden sonra aynı okulda ders vermeye başladı. Tilimsân’da Haddû b. Hâc el-Münâvî’den Arapça ve kıraat, Sâlih Ali b. Yahyâ el-Câdirî’den fıkıh, matematik, ferâiz okudu. Ayrıca Muhammed el-Vecdîcî es-Sagīr, Tilimsân Ulucamii müderrislerinden Muhammed b. Şarkī, yine aynı caminin müderrislerinden fakih Ebü’s-Sâdât et-Tilimsânî gibi âlimlerden faydalandı. Tahsilini tamamladıktan sonra ders vermek ve eser yazmakla meşgul oldu. Eserindeki bazı kayıtlardan 1014’te (1605) hayatta olduğu anlaşılan İbn Meryem Tilimsân’da vefat etti.
Eserleri. İbn Meryem, el-Bustân fî ẕikri’l-ʿulemâʾ ve’l-evliyâʾ bi-Tilimsân adlı kitabıyla tanınır. Eser Tilimsân ve civarında bulunan Vehrân, Nedrûme (Nedroma), Cebel Tesâle, Trâra beldelerinde, Fas civarındaki Sûs vadisinde ve Atlas bölgesinde yaşayan âlimlerle velîler hakkında değerli biyografik bilgiler ihtiva eder. İbn Meryem el-Bustân’ı yazarken Ahmed Bâbâ et-Tinbüktî’nin Neylü’l-ibtihâc bi-taṭrîzi’d-Dîbâc, Ebû Zekeriyyâ İbn Haldûn’un Buġyetü’r-rüvvâd fî ẕikri (aḫbâri)’l-mülûk min Benî ʿAbdi’l-vâd ve Muhammed b. Yûsuf es-Senûsî’nin Menâḳıbü’l-erbaʿa, Lisânüddin İbnü’l-Hatîb’in el-İḥâṭa ve İbn Haldûn’un el-ʿİber’inden de istifade etmiştir. el-Bustân, Adrien Delpech tarafından özet halinde Fransızca’ya çevrilmiş (RAfr., sy. XXVII [1883], s. 380-399; sy. XXVIII [1884], s. 133-160, 355-371), eser daha sonra Muhammed b. Ebû Şeneb tarafından el-Bustân fî ẕikri’l-evliyâʾ ve’l-ʿulemâʾ bi-Tilimsân adıyla neşredilmiştir (Cezayir 1326/1908, 1986).
İbn Meryem’in kaynaklarda adı geçen diğer bazı eserleri de şunlardır: Ġunyetü’l-mürîd li-şerḥi mesâʾili Ebi’l-Velîd, Tuḥfetü’l-ebrâr ve şiʿârü’l-aḫyâr fi’l-veẓâʾif ve’l-eẕkâri’l-müsteḥabbe fi’l-leyl ve’n-nehâr, Fetḥu’l-celîl fî edviyeti’l-ʿalîl, Keşfü’l-lebs ve’t-taʿḳīd fî ʿaḳīdeti ehli’t-tevḥîd, et-Taʿlîḳatü’s-seniyye ʿale’l-ürcûzeti’l-Ḳurṭubiyye, Fetḥu’l-ʿallâm li-şerḥi’n-nuṣḥi’t-tâm li’l-ḫâṣ ve’l-ʿâm, Taʿlîḳ ʿalâ risâleti (muḫtaṣari) Ḫalîl (bk. Âdil Nüveyhiz, s. 293; Ömer Ferruh, II, 272).
BİBLİYOGRAFYA
İbn Meryem, el-Bustân fî ẕikri’l-evliyâʾ ve’l-ʿulemâʾ bi-Tilimsân (nşr. İbn Ebû Şeneb), Cezayir 1986, s. 3, 5, 94-95, 145, 260-261, 264, 269, 272, 281, 286-287.
Serkîs, Muʿcem, I, 236.
Hifnâvî, Taʿrîfü’l-ḫalef bi-ricâli’s-selef, Beyrut 1402/1982, I, 151-152.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 680.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, XI, 189.
Ziriklî, el-Aʿlâm, VII, 291.
Âdil Nüveyhiz, Muʿcemü aʿlâmi’l-Cezâʾir, Beyrut 1400/1980, s. 292-293.
C. Zeydân, Âdâb, III, 320.
Muhammed el-Menûnî, el-Meṣâdirü’l-ʿArabiyye li-târîḫi’l-Maġrib, Dârülbeyzâ 1404/1983, I, 142-143.
Ömer Ferruh, Meʿâlimü’l-edebi’l-ʿArabî fi’l-ʿaṣri’l-ḥadîs̱, Beyrut 1985, II, 271-276.
A. Delpech, “Résumé du Bostane (Le Jardin) au dictionnaire biographique des saints et savants de Tilimsane”, RAfr., XXVII (1883), s. 380-399; XXVIII (1884), s. 133-160, 355-371.
J.-C. Vadet, “Ibn Maryam”, EI2 (İng.), III, 865.
Ebü’l-Hasan Diyânet, “İbn Meryem”, DMBİ, IV, 608.
