https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-vecih
671 (1272) yılı başlarında Vâsıt’ta doğdu. Burada Ebü’l-Abbas Ahmed b. Gazâl, Ebû Abdullah Muhammed b. Gazâl ve Ali b. Abdülkerîm Hureym’den kıraat dersleri aldı. Basra’da İbnü’l-Muallim İsmâil b. Osman’dan nahiv okudu. Birbirlerinden faydalandıkları Zehebî’nin teşvikiyle Kahire’ye gitti; orada Takıyyüddin Muhammed b. Ahmed es-Sâiğ’den çeşitli kıraat kitaplarının muhtevaları çerçevesinde on yedi günde bir hatim indirdi. Kahire’de ayrıca Ebü’l-Hasan Ali b. Ömer el-Vânî ve Ebü’n-Nûm Yûnus b. İbrâhim el-Kinânî’den hadis aldı. Beledülhalîl’de (Filistin) Ca‘berî’nin derslerine devam etti; Irak bölgesinin kıraat alanında otoritesi konumuna ulaştı. Ticaretle de meşgul olduğu için Basra, Bahreyn, Hürmüz, Cezîretülkays gibi birçok merkeze seyahat imkânı bulan İbnü’l-Vecîh uğradığı yerlerde kıraat dersleri verdi. Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed ed-Dûrî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Receb el-Bağdâdî, Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed (Sıbtu’s-Sel‘ûs), Ebü’l-Abbas Ahmed b. Muhammed es-Sebtî, Ebû Muhammed Hasan b. Muhammed en-Nablusî, İbnü’l-Cündî onun talebelerinden bazılarıdır. İbn Râfi‘, eserlerini rivayet konusunda İbnü’l-Vecîh’in kendisine icâzet verdiğini belirtir (Takıyyüddin el-Fâsî, s. 70). Güzel ahlâkı, dindar kişiliğiyle tanınan İbnü’l-Vecîh, Şevval veya Zilkade 740’ta (Nisan veya Mayıs 1340) Bağdat’ta vefat etti ve Şûnîziyye Kabristanı’na defnedildi.
Eserleri. 1. el-Kenz fi’l-ḳırâʾâti’l-ʿaşr. Henâ el-Hımsî, Dârü’l-kütübi’z-Zâhiriyye nüshasını (nr. 316, vr. 91-270) esas alarak kitabı yayımlamıştır (Beyrut 1419/1998; diğer nüshaları için bk. Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 412; Konya Yûsuf Ağa Ktp., nr. 6952; el-Fihrisü’ş-şâmil, I, 276-277).
2. el-Kifâye. Bir önceki eserin eş-Şâṭıbiyye tarzında manzum hale getirilmiş şekli olup 1273 beyitten oluşmaktadır.
3. Ravżatü’l-eẓhâr fî ḳırâʾâti’l-ʿaşere eʾimmeti’l-emṣâr. Ebû Amr ed-Dânî’nin el-İdġāmü’l-kebîr’i ile Muhammed b. Hüseyin el-Kalânisî’nin el-İrşâd’ı esas alınarak yazılan on kıraate dair 1153 beyitlik bir eserdir.
4. Tuḥfetü’l-iḫvân fî rivâyeti Ḥafṣ b. Süleymân (a.g.e., I, 276).
5. el-Lümʿatü’l-celiyye. Nahiv ilmine giriş niteliğindedir.
BİBLİYOGRAFYA
Zehebî, Maʿrifetü’l-ḳurrâʾ (Altıkulaç), III, 1494-1495.
a.mlf., Muʿcemü’ş-şüyûḫ: el-Muʿcemü’l-kebîr (nşr. Muhammed Habîb el-Hîle), Tâif 1410/1990, I, 326.
Takıyyüddin el-Fâsî, Târîḫu ʿulemâʾi Baġdâd: el-Münteḫabü’l-muḫtâr (nşr. Abbas el-Azzâvî), Bağdad 1357/1938, s. 69-70.
İbnü’l-Cezerî, Ġāyetü’n-Nihâye, I, 429.
İbn Hacer, ed-Dürerü’l-kâmine, Kahire 1966, II, 270-272.
Keşfü’ẓ-ẓunûn, II, 1499, 1519, 1623.
Brockelmann, GAL Suppl., II, 211.
Kehhâle, Muʿcemü’l-müʾellifîn, VI, 79.
el-Fihrisü’ş-şâmil: ʿUlûmü’l-Ḳurʾân, maḫṭûṭâtü’l-ḳırâʾât (nşr. el-Mecmau’l-melekî), Amman 1407/1987, I, 276-277.
